Կովեր ունենք` աշխարհը չունի. Խրուշչովի երազանքը կատարելիս

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի սեպտեմբերի 2-ի համարում

Սովետական Միության երբեմնի ղեկավար Նիկիտա Խրուշչովի երազանքն այն էր, որ ԽՍՀՄ-ը հասնի ու անցի Ամերիկային: Եթե նա իմանար, որ 21-րդ դարի սկզբում այդ հաջողությանը կհասնի ոչ թե հսկայական ԽՍՀՄ-ը, այլ փոքրիկ Հայաստանը, երեւի խեղճը չմեռներ: Իսկ Հայաստանը արդեն գրեթե հասել է ԱՄՆ-ին ու շուտով, եթե մեր աճի տեմպերը մնան այնպիսին, ինչպիսին այժմ արձանագրում է ՀՀ ազգային վիճակագրական ծառայությունը, հաստատ անցնելու ենք: Եւ մեր տնտեսության այսպիսի թռիչքի համար մենք պետք է շնորհակալ լինենք մեր կովերից: Այո, մեր տխուր, նիհար, թախծոտ աչքերով կովերին: Ուրեմն այսպես: Միացյալ Նահանգներում արտադրվում է աշխարհում արտադրված կաթի 13 տոկոսը:

Կաթ արտադրելը աշխարհում ամենալավը ստացվում է հենց ամերիկացիների մոտ: Եւ այդ պայմաններում ԱՄՆ-ի բնակչության մեկ շնչի հաշվով տարեկան արտադրվում է մոտ 300 լիտր կաթ: Իսկ մեր կովերը այս տարվա առաջին 7 ամիսների ընթացքում ՀՀ բնակչության մեկ շնչի հաշվով տվել են 144 լիտր կաթ եւ մինչեւ տարեվերջ դեռ 5 ամիս էլ կթվելու են ու մի 300 լիտր կաթ կտան: Ստացվում է, որ չոլերում փուշ ու չորացած տերեւ ուտող, իսկ ձմռանը ցուրտ գոմոմ չոր ծղոտ որոճող մեր կովերը ավելի արդյունավետ են կաթ տալիս, քան նորագույն տեխնոլոգիաներով պահվող, հատուկ վիտամիններով սնվող, կերած-խմած, չաղ ու բախտավոր ամերիկյան կովերը: Դե, հասկանալի է, չէ՞, որ մեր կաթի արտադրության թվերը պարզապես նկարված են: Մեզ մոտ կաթի արտադրության արդյունավետությունը ո՛չ տեսականորեն, ո՛չ էլ գործնականում չի կարող համեմատվել ԱՄՆ-ի հետ:

Այդպիսի բան պարզապես չի կարող լինել: Բայց մեր պաշտոնական վիճակագրությունը արձանագրում է, որ մենք ամերիկացիների պես գերարդյունավետորեն ենք կաթ արտադրում: Ականջդ կանչի, Խրուշչով: Գետերի հունը փոխելու եւ ամբողջ Սիբիրում եգիպտացորեն ցանելու միջոցով Ամերիկային հասնելու ու անցնելու փոխարեն  նա պետք է ընդամենը մեր վիճակագիրների պես թվանկարիչներ ունենար: Ախր թվեր նկարելն էլ պետք է շնորհքով անել, թե չէ հանկարծ կարող է ստացվել, որ մեր տնտեսությունը ԱՄՆ-ի կամ Ճապոնիայի տնտեսություններից ավելի հզոր է: Իսկ ի՞նչ պատկեր են տալիս մեր թվանկարիչները ՀՀ տնտեսության մասին: Նույնիսկ այսպիսի թռիչքներ նկարող մեր վիճակագիրները այլեւս չեն կարողանում թաքցնել ՀՀ տնտեսության` իրականում խայտառակ վիճակը:

Այս տարվա առաջին 7 ամիսների համար նրանք արձանագրել են 11,6 տոկոս տնտեսական աճ: Ընդ որում, գյուղատնտեսությունում նրանք արձանագրել են ավելի քան 6 տոկոս նվազում: Հիմա համադրենք կաթի արտադրության վերը նշված խայտառակությունը եւ արձանագրված 6 տոկոս նվազումը մեր գյուղատնտեսությունում: Ուրեմն պատկերացրեք, թե իրականում որքա՞ն է եղել գյուղատնտեսության անկումը, որ նույնիսկ մեր սուպերթվանկարիչները այլեւս չեն կարողանում թաքցնել այդ անկումը: Արդյունաբերությունն էլ է նվազել: Նվազումը` 1 տոկոս: Այստեղ էլ արդեն չեն կարողանում նկարելով դզել-փչել: Արդյունաբերությունում անկումը ամենահետաքրքիրն է: Խնդիրն այն է, որ այս տարվա ապրիլից ՀՀ կառավարությունը սկսեց սուբսիդավորել արդյունաբերության սպառած գազի գնի մի զգալի մասը:

Սուբսիդավորման անհրաժեշտությունը ՀՀ իշխանությունները հիմնավորեցին նրանով, որ գազի գնի աճը կարգելակի արդյունաբերության զարգացումը: Դրամի արժեւորման եւ այս սուբսիդիաների արդյունքում ստացվեց այնպես, որ ներկայումս մեր արդյունաբերությունը իր սպառած գազի դիմաց զգալիորեն ավելի քիչ է վճարում քան, ասենք, 2-3 տարի առաջ: Փաստորեն, արդյունաբերության` էներգակիրների վրա կատարած ծախսը շոշափելիորեն նվազեց: Թե ինչ է նշանակում էներգետիկ ծախսերի նվազում արդյունաբերության համար, թերեւս չարժե ավելորդ անգամ ընդգծել: Սակայն այսքանից հետո նույնիսկ Հայաստանում արդյունաբերության ծավալները նվազում են: Իսկ սա պարզապես ակներեւ է դարձնում, թե ինչի հանգեցրեց տնտեսության կազմակերպման քոչարյանական «քաղաքականությունը»:

Իսկ հասցրեց նրան, որ մեր տնտեսությունը, առանց չափազանցության, կանգնած է աղետի շեմին: Եւ ամենեւին պետք չէ խաբվել վիճակագիրների արձանագրած 11,6 տոկոս տնտեսական աճով: Այս ցուցանիշը նկարելու համար նրանք օգտվել են շինարարությունում արձանագրված մոտ 43 տոկոս աճից: Եթե նույնիսկ սա համապատասխանում է իրականությանը, ապա սրանով ուրախանալու առիթներ առանձնապես չկան: Այն շինարարությունը, որ տեղի է ունենում մեզ մոտ, ամենեւին էլ տնտեսության զարգացման հետեւանք չէ: Շինարարության նկատմամբ պահանջարկը, ի վերջո, ձեւավորվում է բնակչության եկամուտների աճի արդյունքում: Իսկ բնակչության եկամուտների աճը նույնպես պայմանավորված չէ  մեր տնտեսության զարգացմամբ:

Այդ աճը պայմանավորված է մեր բնակչության` դրսից ստացվող փոխանցումների կտրուկ աճով, եւ ընդամենը: Մոտավոր հաշվարկով, այս տարի այդ փոխանցումների ծավալը կարող է հասնել մինչեւ 1,5 մլրդ դոլարի` ավելի շատ, քան ՀՀ պետական բյուջեն է: Տնտեսության իրական վիճակի լավագույն տվյալը, իհարկե, ՀՀ արտաքին առեւտրի ցուցանիշն է: Այս տարվա անցած յոթ ամիսների ընթացքում արտահանումը նվազել է, ներմուծումը` աճել, եւ մեր արտաքին առեւտրի բացասական հաշվեկշիռն անցել է 600 մլն դոլարի սահմանագիծը:

Այսինքն` մենք 600 մլն դոլարով ավելի քիչ ապրանք ենք արտահանում, քան ներմուծում ենք: Եւ սա այն դեպքում, երբ մեր արտահանման մեծագույն մասը կազմում են ադամանդները, որոնց մշակումը մեր տնտեսության հետ, ըստ էության, ոչ մի կապ չունի, մեր ընդերքից հանված գունավոր մետաղների հանքաքարերը, մետաղի ջարդոնը: Բայց այս ամենը սարսափելի չէ: Կարեւորն այն է, որ մեր կովերը ավելի արդյունավետ են կաթ տալիս, քան ԱՄՆ-ում: Նույնիսկ կարեւոր էլ չէ, որ այդ պատկերը ստացվում է թվեր նկարելու արդյունքում: Դա ի՞նչ կարեւոր է: Կարեւորն այն է, որ  մենք իրականություն ենք դարձնում Նիկիտա Սերգեեւիչի երազանքը:

Հայկ Գեւորգյան