Արեւելյան բազար. կյանքը զաբոռից այս կողմ

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի օգոստոսի 23-ի համարում

Արդեն սկսվել են Երեւանի Հաղթանակ կամուրջից մինչեւ «Զվարթնոց» օդանավակայան ձգվող մայրուղու վերակառուցման աշխատանքները: Առաջին հայացքից` սա շարքային, հերթական մի ծրագիր է, որի վրա հատուկ ուշադրություն դարձնելու կարիք չկա: Բայց դա միայն առաջին հայացքից: Իրականում սա խայտառակ ծրագիր է, եւ ահա թե ինչու: Ծրագրով նախատեսվում է, որ ներկայումս գործող մայրուղին տեղ-տեղ, պայմանականորեն ասած, բաժանվելու է երկու մասի: Մեջտեղի մասը լինելու է արագընթաց, իսկ դրա երկու կողմերով անցնողները` տեղական նշանակության ճանապարհներ: Մեջտեղի ճանապարհները լինելու են մոտ 7-ական մետր լայնությամբ եւ ներկայիս մայրուղու մյուս մասից բաժանված են լինելու մետաղյա ցանկապատով: Իսկ դրանց զուգահեռ` տեղական նշանակության համար նախատեսված մասերը տեղ-տեղ կունենան մինչեւ 5-5,5 մ լայնություն:

Այս ծրագրի խայտառակությունն այն գաղափարախոսությունն է, որ դրված է մայրուղին այս կերպ վերակառուցելու դրդապատճառների մեջ: Մայրուղին վերակառուցելու պաշտոնական դրդապատճառն այն է, որ Արգավանդում եւ Փարաքարում մայրուղու վրա կառուցված խանութները, կազինոները եւ մյուս օբյեկտները դժվարացրել են երթեւեկությունը: Խանութները իրենց ապրանքները հանում-շարում են մայթերին ու նույնիսկ մայրուղու բանուկ մասին, մայրուղու մի զգալի մասը վերածվել է ավտոկանգառի, մայրուղու երկայնքով ապօրինի շինություններ են հայտնվել եւ այլն, եւ այսպես շարունակ: Ուրեմն ի՞նչ է ստացվում: Ելնելով ստեղծված իրավիճակին լուծում տալու անհրաժեշտությունից` իշխանությունը որոշել է ի՞նչ անել: Որոշել է ոչ թե շտկել իրավիճակը, կարգուկանոն հաստատել, այլ պարզապես շրջանցել դրանք:

Այսինքն, փաստորեն, մի ամբողջ պետություն, հզոր ու անվախ, միակ տղամարդ առաջնորդով, նույնքան խրոխտ իրավապահ համակարգով, պաշտոնապես արձանագրում է, որ ոչ մի կերպ չի կարող իրավիճակը շտկել եւ որոշել է ահռելի գումարներով ընդամենը չնկատելու տալ այն: Այս ծրագրի վրա, ի դեպ, ծախսվելու է մոտ 5 մլն դոլար: Ու որպեսզի այս ամենը այնքան էլ արտառոց չհնչի, Երեւանի քաղաքապետարանի պաշտոնյաները հայտարարում են, թե կառուցում են արագընթաց մայրուղի: Մայրուղին ամենեւին էլ արագընթաց չէ, եւ այս առումով որեւէ կերպ չի փոխվում դրա ներկայիս կարգավիճակը, պարզապես մայրուղու լայնությունը մոտ երկու անգամ փոքրացվում է:

Կարելի էր այս իրավիճակին թեթեւ նայել, եթե սա կրեր եզակի բնույթ: Բայց ամբողջ դժբախտությունն այն է, որ նույնանման ծրագրեր, նույնպես` ահռելի ծախսերով, հետագայում իրականացվելու են մայրաքաղաքի այլ հատվածներում եւս: Իսկ ո՞ւմ պատճառով է ստեղծվել այս իրավիճակը: Կարելի է կարծել, թե խանութներն ու կազինոները մի երեկոյում են կառուցվել, ընդ որում` բոլորից թաքուն: Մի՞թե դժվար էր հաշվարկել, որ խանութ կամ կազինո կառուցելու թույլտվությունը վերածվելու է մայրուղու մի զգալի մասը  ավտոկանգառ դարձնելու դատավճիռ: Այդ թույլտվություն տվողները չգիտեի՞ն, որ խանութները ապրանք են ստանում, ապրանք են առաքելու, եւ դրա համար խանութի մոտ պետք է մեծ բեռնատարներ կանգնեն: Բայց ամբողջ խնդիրն այն է, որ մայրուղու այդ հատվածը խանութներով ու կազինոներով պատվել է հատկապես վերջին 6-7 տարիների ընթացքում:

Այսինքն, եթե իշխանությունները փորձեն մեղավորներ փնտրել, ապա հեշտությամբ կգտնեն, եւ այդ մեղավորները, ըստ էության, կլինեն հենց իրենք: Եւ հիմա, իրենց մեղքերը քավելու համար, մեր` հարկատուներիս հաշվին 5 մլն դոլար են ծախսելու: Բայց խնդիրը կարոտ է նաեւ այլ տեսանկյունից դիտվելու: Ինչո՞ւ որոշվեց վերակառուցել հենց օդանավակայանի ճանապարհը, երբ շատ ավելի անանցանելի ու անմխիթար փողոցների պակաս Երեւանում չի նկատվում: Մայրուղու վերակառուցման նպատակներից մեկն էլ այն է, որ օտարերկրացիները չնկատեն այն «արեւելյան բազարը», որ այսօր կա Արգավանդում ու Փարաքարում: Լավ նպատակ է, իհարկե, բայց բնական հարց է ծագում` եթե գիտակցում են, որ բազարը լավ չէ, ապա ինչո՞ւ են ամբողջ Հայաստանը վերածում հենց «արեւելյան բազարի»` հոգեբանական, բարոյական, մշակութային եւ, որ ամենավատն է` կառավարման իմաստով:

Ախր ինչպե՞ս երկաթե զաբոռ դնենք` այդ «բազարը» թաքցնելու համար: Ու այս առումով ո՞վ է ավելի կարեւոր` օտարերկրացի՞ն, որ մի քանի օր է մնալու այդ «արեւելյան բազարում», թե՞ ՀՀ քաղաքացին, որն ապրում է այստեղ: Լավ, ասենք` այս մի մայրուղու հարցը այսպես լուծվեց: Բա մնացա՞ծը: Այդ նույն մայրաքաղաքային իշխանությունները մտածե՞լ են, թե ինչպես են լուծելու կենտրոնի փողոցների երթեւեկելիության խնդիրը, երբ «բոնբոներկա» հիշեցնող նորակառույց երկնաքերները բնակեցվեն: Սկզբունքորեն այստեղ տեղի է ունենում նույն բանը, ինչը որ մի քանի տարի առաջ Արգավանդում ու Փարաքարում. կառուցապատման թույլտվություններ են տրվել առանց հաշվի առնելու, որ դրանք լրացուցիչ բեռ են դառնալու գործող փողոցների վրա: Օրինակ, ինչպե՞ս է լուծվելու Թումանյան փողոցի խնդիրը:

Այն այսօր արդեն անանցանելի է, որովհետեւ փողոցի մեծ մասը արդեն անհուսալիորեն վերածվել է ավտոկանգառի: Այստեղ չկան այն հնարավորությունները, որ կան Իսակովի պողոտայում: Միակ տարբերակը ճանապարհի երկրորդ հարկն է` էստակադան: Հետո դա էլ կվերածվի ավտոկանգառի, որովհետեւ այդտեղ նոր երկնաքերներ կառուցելու թույտվություններ կտրվեն, հետո կկառուցվի էստակադայի երրորդ հարկը, եւ այսպես շարունակ: Իսկ ինչո՞ւ ոչ: Միեւնույնն է, փողը ոչ թե այդ շինարարությունը թույլատրողներինն է, այլ` հարկատուներինը: Եւ հետո, ինչպես հայտնի է, շինարարությունը ամենամեծ ստվերային շրջանառություն ապահովող բիզնեսն է, այսինքն, եթե պետական միջոցներով մի 10 մլն դոլարի շինարարություն է իրականացվում, ապա դրա 20-25 տոկոսը, այսինքն` 2-2,5 մլն դոլարը, հնարավոր է լինում առանց լուրջ խնդիրների գրպանել: Այնպես որ, Երեւանում երթեւեկության խնդիրները լուծելու փոխարեն շատ ավելի ձեռնտու է եւ շահավետ շինարարություն անելը: Շինեք, որքան կարող եք: 

Հայկ Գեւորգյան