Վերջին զանգը

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի հունիսի 29-ի համարում

ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանատունը երեկ հրապարակել է ԵԱՀԿ Մշտական խորհրդի` վերջին նիստում ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների արած հայտարարությունը՝ այսպիսով ԼՂ հարցի բանակցությունների շուրջ հերթական բացահայտումը անելով: Պետք է նկատել, որ այդ բացահայտումները իրենց ողջ սրությամբ հարվածում են հենց Հայաստանի իշխանություններին, որովհետեւ հայ հանրությունը, այդ պաշտոնական բացահայտումների վրա հղում անելով, Ռոբերտ Քոչարյանի վարչակազմին դավաճանության եւ անսկզբունքայնության մեղադրանքներ առաջադրելու հիմք է ստանում: Սա էլ իր հերթին որոշակի սրում է մտցնում ներքաղաքական կյանքում, իսկ նման սրացման պայմաններում Քոչարյանը առավելեւս չի կարողանա գնալ ԼՂ  հարցի կարգավորման:

Եւ ահա, այս ակնհայտ թվացող փաստերը համադրելով՝ պետք է պատասխան գտնել հետեւյալ հարցին. ինչո՞ւ են արվում այդ բացահայտումները: Կարծում ենք, որ նպատակը հենց վերը նշվածն է. որ հայ հանրությունը իմանա, որ «ազատագրված տարածքները հայկականացնելու» սկզբունքի հիման վրա իշխանության եկած Քոչարյանը ութ տարի է՝ քննարկում է դրանք Ադրբեջանին վերադարձնելու տարբերակը եւ ուրիշ ոչնչով զբաղված չի եղել: Ըստ էության, կարող ենք արձանագրել, որ այսօր Քոչարյանը հատուցում է հայ եւ միջազգային հանրություններին մատի վրա պտտեցնելու իր գործելակերպի համար, ինչի վտանգների շուրջ բազմիցս զգուշացվել է: Քոչարյանը 1998-ին պարտավորություններ է ստանձնել հայ հանրության եւ միջազգային հանրության առաջ եւ, ըստ էության, չի կատարել դրանցից ոչ մեկը:

Ու չնայած հայ հանրությունը վաղուց էր կայացրել նրա «ծառայություններից» հրաժարվելու որոշումը, ԼՂ հարցի շուրջ բացահայտումները նշանակում են, որ նույն որոշմանն է հանգել նաեւ միջազգային հանրությունը. վերջինս, ի դեպ, պետք է նաեւ փոշմանած լինի 2003, 04, 05 թվականներին Քոչարյանի ռեժիմին աջակցելու համար: Եւ սփյուռքի հայկական կազմակերպությունները իզուր են իրենց շլանգի տեղ դրել, թե իբր ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպան Ջոն Էվանսը Հայաստանից հեռացվում է Հայոց ցեղասպանության մասին հայտնի հայտարարության պատճառով: Էվանսը հեռացվում է ոչ միայն ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանի պաշտոնից, այլեւ դիվանագիտական ծառայությունից ընդհանրապես, որովհետեւ ԱՄՆ իշխանություններին երաշխիքներ է տվել, թե Քոչարյան-Սարգսյան զույգը Հայաստանի ամենաառաջադիմական տանդեմն է, եւ որ նրանք պատրաստ են գնալ սկզբունքային համաձայնությունների եւ կյանքի կոչել դրանք:

Եւ մի՞թե տարօրինակ չէ, որ ամերիկացի բարձրաստիճան դիվանագետ Մեթյու Բրայզան Հայաստանը պակաս ժողովրդավարական երկիր է համարում, քան Ադրբեջանը «Հազարամյակի մարտահրավերների» պայմանագրի ստորագրումից մի քանի ամիս հետո: Սա կարեւոր է այն իմաստով, որ «Հազարամյակի մարտահրավերներով» գումարներ տրվում են ժողովրդավարության ասպարեզում լուրջ առաջընթաց արձանագրած երկրներին: Ու հիմա ԱՄՆ-ն Բրայզայի բերանով խոստովանում է, որ սխալվել է այս հարցում: Այսպիսով,  Ռոբերտ Քոչարյանի առաջ պարզ այլընտրանք է դրված. կա՛մ ինքը մինչեւ Մեծ ութնյակի սանկտպետերբուրգյան գագաթաժողովը, այսինքն՝ հուլիսի 15-ը, հայտարարում է, որ պատրաստ է ստորագրել համանախագահության առաջարկած շրջանակային պայմանագիրը, կա՛մ էլ միջազգային հանրությունը իր հնարավորություններն օգտագործում է նրան, այսինքն՝ Քոչարյանին իշխանությունից հեռացնելու համար:

Եւ ի դեպ, այս ֆոնին ավելի պարզ է դառնում, թե ինչո՞ւ է Սերժ Սարգսյանը ՀՀԿ համագումարը նշանակել հուլիսի 22-ին: Մեծ ութնյակի գագաթաժողովը ավարտվում է հուլիսի 17-ին, եւ ՀՀ գործող ՊՆախարարը, կախված իրավիճակից, կփորձի որոշակիորեն տարանջատվել Ռոբերտ Քոչարյանից՝ միջազգային հանրությանը ցույց տալու համար, որ ինքն է ՀՀ դոմինանտ քաղաքական ուժը եւ որ ինքը կարող է ստանձնել ԼՂ հարցի կարգավորման պատասխանատվությունը: Սերժ Սարգսյանը, ըստ էության, ուզում է կրկնել այն, ինչ Քոչարյանի հետ արել է 1998 թվականին: Եւ հիմա, թերեւս,  իր կապերով ամեն ինչ անում է, որ Ութնյակի հանդիպման ժամանակ Վլադիմիր Պուտինը Բուշին մի թեթեւ ասի իր մասին` թե բա չե՞ս իմացել, Հայաստանում մի տղա կա` բոյով, սիրուն, բայց անբախտ, արի կլինի՞ նրան երջանկացնենք:

Իհարկե, ՀՀ ՊՆախարարը լավ կապեր ունի, բայց ամբողջ խնդիրն այն է, որ Արեւմուտքում էլ նրա մասին հիմա արդեն մոտավորապես նույն կարծիքը կա, ինչ որ Հայաստանում: Եւ հետո, Սարգսյանը տվյալ իրավիճակի պատասխանատվությունը հավասարաբար է կրում Ռոբերտ Քոչարյանի հետ: Իհարկե, եթե նրան հաջողվի իրապես ներկայանալ որպես Հայաստանի դոմինանտ ուժի լիդեր, Արեւմուտքը ակտիվ կաշխատի նրա հետ` բայց մի պայմանով. ինքը պետք է հաղթի ազատ եւ արդար ընտրություններում: Մի բան, որ բացառվում է թե՛ տեսականում եւ թե՛ գործնականում: Եւ խնդիրը տվյալ դեպքում ամենեւին էլ միջազգային հանրության սկզբունքայնությունը չէ, այլ այն համոզումը, որ գրպանային ռեժիմների հետ աշխատանքը ոչ մի լավ արդյունքի չի բերում:

Հիմա թե՛ ամերիկացիք եւ թե՛ ռուսները չեն կարող չարձանագրել, որ Քոչարյանի հետ համագործակցության արդյունքում իրենք Հայաստանում կորցրել են բարի համարումը, որը թերեւս ամենամեծ կապիտալն է լուրջ տերությունների համար: Եւ միակ բանը, որ նրանք իրոք կարող են անել այդ համարումը վերականգնելու համար, Հայաստանի ժողովրդին օգնելն է սեփական երկրում իշխանություն դառնալու հարցում: Եւ հիմքեր կան մտածելու, որ Արեւմուտքը հակված է այսպես գործելու տարբերակին, բայց այս տարբերակի իրագործման համար կա մի պայման. Հայաստանում պետք է ձեւավորվի քաղաքական այլընտրանքային թիմ, որը հիմնված կլինի Երրորդ Հանրապետության հիմնարար արժեքների, այսինքն՝ Համազգային Շարժման գաղափարների վրա,  ի վիճակի կլինի ժողովրդի հետ իր անկեղծությամբ դաժան երկխոսության բռնվել  եւ ի վերջո ստանձնել իշխանության պատասխանատվությունը: Եւ այսպիսի թիմի բացակայությունը թերեւս վերջին խոչընդոտն է երկրի ազատագրման ճանապարհին: Եւ եթե դա տեղի չունենա, մենք թերեւս իրավունք կունենանք մեղադրել միայն ինքներս մեզ: