Պրիմիտիվ PR. մի քիչ ասենք-խոսենք

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի հունիսի 22-ի համարում

Երեկ Ռոբերտ Քոչարյանը նախագահական նստավայրում ընդունել է փոքր եւ միջին բիզնեսը ներկայացնող մոտ երկու տասնյակ գործարարների հանրապետության տարբեր մարզերից: Ինչպես նկարագրված է այս հանդիպման մասին պատմող պաշտոնական հաղորդագրության մեջ, քննարկվել են մի քանի խնդիրներ, այդ թվում դրամի արժեւորումը եւ ստուգումների հաճախականությունը: Դրամի արժեւորման մասով Քոչարյանն ասել է, թե այդ խնդիրը «ամբողջ աշխարհի գործարար շրջանակներին է առնչվում», իսկ թե ինչ է ասել Քոչարյանը ստուգումների հաճախականության մասին, հաղորդագրությունից պարզ չի դառնում: Եւ ուրեմն ինչի՞ մասին են զրուցել նախագահականում գործարարներն ու Քոչարյանը, եւ ի՞նչ կարող է տալ այս հանդիպումը փոքր եւ միջին ձեռնարկատերերին:

Հանդիպման մասնակիցներից մեկի ասելով՝ դրամի արժեւորման հետեւանքով առաջացող խնդիրները բարձրացրել են Գյումրիի տեքստիլ ֆաբրիկայի ու հաստոցաշինական մի ընկերության ղեկավարները: Արտահանման վրա աշխատող ընկերությունների համար այս հարցը լրջագույնն է, որ կանգնած է իրենց առաջ: Անցած տարվանից ի վեր դրամը արժեւորվել է մոտ 30 տոկոսով: Սա նշանակում է, որ դրամով աշխատավարձ տվող, հարկեր վճարող, արտադրության համար անհրաժեշտ ծախսեր կատարող ձեռնարկության համար արտահանվող ապրանքի ինքնարժեքը դոլարով արտահայտված բարձրացել է գրեթե այնքանով, որքանով արժեւորվել է դրամը: Իսկ դա էլ իր հերթին նշանակում է, որ Հայաստանից արտահանվող ապրանքի մրցունակությունը միջազգային շուկաներում նվազել է ճիշտ այդքանով:

Իսկ դրա հետեւանքն այն է, որ անգամ մեր պաշտոնական վիճակագրությունը արձանագրում է արտահանման զգալի նվազում` առաջին անգամ վերջին տարիների ընթացքում: Իսկ ի՞նչ կարող է տալ այս հանդիպումը: Արդյոք արտահանման վրա աշխատող ընկերությունների խնդիրները կլուծվե՞ն, եթե դրանց մասին իրենք պատմեն Քոչարյանին: Իհարկե, ոչ: Դրամը չի արժեզրկվելու անկախ նրանից՝ այդ արժեւորումը բնակա՞ն է, թե՞ արհեստական: Չի արժեւորվելու, որովհետեւ այդպես որոշել է նույն Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից 7 տարով իր պաշտոնին վերանշանակված ԿԲ նախագահ Տիգրան Սարգսյանը: Մյուս հարցը, որ առավել սրությամբ բարձրացրել են փոքր ու միջին ձեռնարկատերերը, ստուգումներն են: Մակարոնեղեն արտադրող ընկերություններից մեկի ղեկավարը Քոչարյանին պատմել է, որ ձեռնարկությունը մեկ տարվա ընթացքում ստուգել են մոտ 15 անգամ:

Յուրաքանչյուր ստուգումը, ըստ ՀՀ օրենսդրության, կարող է տեւել 15 օր: Հիմա բազմապատկելով ստուգումների քանակը ստուգման օրերով՝ կստանանք, որ այդ ձեռնարկությունը 365 օրվա ընթացքում ստուգվել է 225 օր: Իսկ դա նշանակում է, որ մակարոնեղեն արտադրելու փոխարեն այդ ընկերությունը հիմնականում զբաղված է եղել ստուգողների ուզած փաստաթղթերը դասավորելով, պահեստների ապրանքները հաշվառելով, հակահրդեհային ու սանիտարական հարցերը կարգավորելով: Ռոբերտ Քոչարյանին այդ մասին պատմելով՝ որքանո՞վ կփոխվի իրավիճակը: Գուցե կոնկրետ այդ ձեռնարկությունը ազատվի նման պարբերական ստուգումներից: Բայց ընդհանուր Հայաստանում սրանից ոչինչ չի փոխվելու: Եւ ահա թե ինչու: Այդ ձեռնարկությունները դժգոհում են հիմնականում հարկային մարմինների, հրշեջների եւ սանեպիդի ստուգումներից:

Հարկային մարմինները չեն կարող չստուգել, որովհետեւ նրանք պետք է հարկահավաքման պլան կատարեն: «Հարկային վարչարարության բարելավում» տերմինը, որով հպարտանում է մեր կառավարությունը, ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ հարկային ստուգումների հաճախականության բարձրացում: Այլ կերպ ասած, հարկայինի մասով ստուգումների հաճախականության նվազեցման հույսեր փայփայելը միամտություն է: Իսկ «պաժառնիկն» ու սանեպի՞դը: Հայաստանում չափազանց դժվար է գտնել որեւէ ձեռնարկություն, որտեղ հակահրդեհային իրավիճակը իդեալականորեն համապատասխանի գործող նորմերին: Իսկ սա հրշեջների «կողմնակի եկամուտն է», որը իրենք կիսվում են շատ ու շատ օղակների հետ: Այդ ինչպե՞ս եք համոզելու, որ հրշեջները գան որեւէ ընկերություն, տեսնեն, որ իրավիճակը չի համապատասխանում նորմերին, աչքերը փակեն ու գնան:

Հնարավո՞ր է դա: Պատասխանը, թերեւս, ունեն բոլորը: Իհարկե՝ ոչ, հնարավոր չէ: Նույնն էլ սանեպիդի դեպքում: Այս պարզ իրականությանը չափազանց լավ ծանոթ է հենց Քոչարյանն անձամբ: Եւ ուրեմն, ի՞նչ տվեց այս հանդիպումը ընդհանուր առմամբ: Գրեթե ոչինչ: Բայց մի արդյունք ենթադրվում է, որ կտա: Քոչարյանը կերեւա հեռուստաէկրաններին, խիստ տոնով կխոսի «անհարկի» եւ «հաճախակի» ստուգումների անթույլատրելիության մասին, եւս մի քանի ականջ շոյող հայտարարություններ կանի: Իշխանությանը սպասարկող եւ նրանից սնվող ԶԼՄ-ներն էլ պարբերաբար մեջբերումներ կանեն ՀՀ նախագահի ասածներից, ու միամիտներին կթվա, թե իրենց մոտ պարբերաբար ստուգումների եկողները ինքնագլուխ բաներ են անում, եւ երկրի բարձրագույն իշխանությունը դրանից տեղյակ չէ:

Չնայած միամիտների թիվը Հայաստանում գրեթե զրոյի է հավասարվել, եւ բոլորն էլ գիտեն` ռեկետը Հայաստանում բարձրացված է պետական մակարդակի, ռեկետն ունի իր «բյուջեն»` թե՛ եկամտային եւ թե՛ ծախսային մասերով: Այդ բյուջեն ենթակա է լրիվ կատարման, հակառակ դեպքում մեր պետական պաշտոնյաները չեն ունենա այն շքեղ դղյակներն ու մեքենաները, չեն կարողանա իրենց հանգիստն անցկացնել աշխարհի ամենաթանկ հանգստավայրերում: Բա որտեղի՞ց նրանց այդքան փող: Դա հենց այդ ռեկետից գոյացող «բյուջեի» ծախսային մասն է: Իսկ եկամտային մասը ապահովում են հենց ձեռնարկատերերը, որոնք ամեն ստուգողի գրպանը մի որոշակի գումար են դնում:

Հայկ Գեւորգյան