Հույս չդնեք. Իլհամը կատաղեցնում է ԱՄՆ-ին

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի ապրիլի 28-ի համարում

Պաշտոնական այցով Վաշինգտոնում գտնվող Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը նախօրեին ելույթ է ունեցել ԱՄՆ արտաքին հարաբերությունների խորհրդում եւ իր որոշ հայտարարություններով ակնհայտորեն շփոթեցրել միջազգային վերլուծաբաններին, քաղաքագետներին: «Ադրբեջանը ոչ մի դեպքում չի ներքաշվի Իրանի դեմ հնարավոր ցանկացած տիպի գործողությունների մեջ: Նախկինում ադրբեջանցի պաշտոնյաները, այդ թվում եւ ես, այս մասին հստակ ասել ենք: Այնպես որ, ես գտնում եմ, որ պետք է վերջ տրվեն այս թեմայի շուրջ բոլոր շահարկումները»,- հայտարարել է Ալիեւը եւ հավելել, որ չնայած Իրաքի  հարցում Ադրբեջանը աջակցել է ԱՄՆ-ին, սակայն Իրանի դեպքում նման աջակցություն պետք չէ սպասել, քանի որ Իրանի եւ Ադրբեջանի միջեւ կա հստակ պայմանագիր, որը երկու երկրներին արգելում է իրենց տարածքներն օգտագործել նրանցից մեկի դեմ գործողություններ իրականացնելու համար:

Ի դեպ, հիշեցնելով Իրաքի հարցում իր երկրի աջակցության մասին՝ Իլհամ Ալիեւը առիթը բաց չի թողել Հայաստանի իշխանություններին «կծելու» համար: «Ադրբեջանը Իրաք զինվորներ է ուղարկել եւ ոչ թե վարորդներ, ինչպես Հայաստանը»,- ասել է նա: Սա իմիջիայլոց: Իսկ ընդհանրապես, Բուշի հետ հանդիպումից առաջ Իրանի հարցում իր վրա հույս չդնելու մասին հայտարարություններից հետո Ալիեւի ելույթը նվիրված է եղել ղարաբաղյան հակամարտությանը: Ադրբեջանի նախագահը ներկաներին հայտնել է, որ ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Բուշի հետ իր հանդիպման ժամանակ, որն, ի դեպ, տեւելու է 45 րոպե` առավոտյան ժամը 10.05-ից մինչեւ 10.50-ը, ինքը առանձնացնելու է Ադրբեջանի համար ամենագլխավոր եւ ամենացավոտ` Լեռնային Ղարաբաղի հարցը:

«Մենք հույս ունենք, որ Միացյալ Նահանգները, որպես գերտերություն եւ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ, կաջակցի ղարաբաղյան խնդրի կարգավորմանը, եւ հնարավոր կլինի վերջապես տարածաշրջանում խաղաղություն հաստատել: Մեր դիրքորոշումն այս հարցում հստակ է. հակամարտությունը պետք է լուծվի Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության համատեքստում: Lեռնային Ղարաբաղում ապրող հայերը իրավունք ունեն Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության շրջանակներում ինքնավարության բարձր մակարդակ ունենալ, ինչը մենք տեսնում ենք բազմաթիվ այլ երկրներում, այդ թվում՝ Եվրոպայում: Նրանց պետք է բավական հստակ քաղաքական երաշխիքներ տրվեն, որ խաղաղությունը տարածաշրջանում հավերժ է լինելու»,- հայտարարել է Ադրբեջանի նախագահը, ըստ որի՝ խաղաղությունը ձեռնտու է բոլոր կողմերին, քանի որ փոխզիջման դիմաց Հայաստանը կունենա հաղորդակցության ուղիներ, ելք դեպի Ռուսաստան, ինչը Հայաստանի համար շատ կարեւոր է, կկարողանա մասնակցել տարածաշրջանային ծրագրերին եւ զարգացումներին, իսկ Lեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդն էլ ձեռք կբերի խաղաղ եւ օրինական ապրելու իրավունք:

Ներկաները Ադրբեջանի նախագահին հիշեցրել են, որ ԼՂ-ի համար մղվող պատերազմում Հայաստանը հաղթած կողմ է, եւ հետաքրքրվել են, թե ինչ զիջումներ է սպասում Ալիեւը Հայաստանից: «Նախ եւ առաջ, իմ կարծիքով, Հայաստանը պատերազմում չի հաղթել, Հայաստանը գուցե որոշ առավելությունների է հասել առաջին ճակատամարտում՝ այլ երկրների զգալի աջակցությամբ: Բոլորն էլ գիտեն, որ առանց ռուսական բանակի օգնության Հայաստանը երբեք չէր կարողանա գրավել մեր տարածքները: Եւ այդ օգնությունը ճակատագրական դեր խաղաց: Այնուամենայնիվ, պատերազմը դեռ չի ավարտվել»,- հարցին այսպես է պատասխանել Ադրբեջանի նախագահը, ըստ որի՝ ԵԱՀԿ ՄԽ միջնորդությամբ ընթացող  խաղաղ բանակցությունների երբեմն-երբեմն տապալման պատճառը հենց  Հայաստանն է լինում:

«Ժամանակն է, որ Հայաստանի իշխանությունները սկսեն գործել ավելի շատ որպես դիվանագետներ եւ պետական գործիչներ, քան քաղաքական գործիչներ: Քաղաքական գործիչներին մտահոգում է միայն իրենց քաղաքական ճակատագիրը, մինչդեռ պետական գործիչները մտածում են իրենց ազգի ապագայի մասին: Եւ այսօր, ես կարծում եմ, Հայաստանի իշխանությունները պետք է սկսեն գործել որպես պետական գործիչներ եւ մտածեն, թե ինչ կլինի 10, 15 տարի հետո, եթե հակամարտությունը շարունակվի չկարգավորված մնալ»,- օվկիանոսի մյուս կողմից ահա այսպիսի խորհուրդներ է ուղղել Ադրբեջանի նախագահը Հայաստանի իշխանություններին: Եւ մինչ Ռոբերտ Քոչարյանը եւ Վարդան Օսկանյանը կմտածեն, թե իրենք ինչ սուր հայտարարություններ են անելու, Ալիեւի վերոնշյալ «հոխորտանքներին» ի պատասխան, համաշխարհային մամուլը երեկ արդեն հեղեղված էր Վաշինգտոնի չափազանց հեղինակավոր  այս կառույցում Ալիեւի հայտարարությունների վերլուծություններով:

Իսկ վերլուծությունները հիմնականում վերաբերում են Իրանի մասով Ալիեւի  խոսքերին: Ընդ որում՝ բոլորի ուշադրության կենտրոնում այն է, որ Ալիեւն այդ հայտարարությունն արել է Բուշի հետ հանդիպումից առաջ, այն դեպքում, երբ սպասվում էր, որ Բուշ-Ալիեւ հանդիպման առանցքը լինելու է Իրանի հարցը: Բացի իր վրա հույս չդնելու մասին հայտարարություններից, Ալիեւը նաեւ Սպիտակ տանը զգուշացրել է, որ Իրանի դեմ գործողություններ սկսելը «ծանր հետեւանքներ» կունենա Եվրոպայի եւ արեւմտյան այլ շուկաների համար նավթի կարեւորագույն աղբյուր հանդիսացող Կասպյան տարածաշրջանի համար: Այս առիթով «Forbes»-ը գրում է.

«Բավական կոշտ խոսակցություն մի «տղայի» համար, որը ղեկավարում է ընդամենը 8 միլիոն բնակչություն ունեցող մի երկիր եւ մի բանակ, որը դեռեւս չի հաղթահարել փոքր Հայաստանի հետ պատերազմում կրած ցավալի կորուստները: Սակայն ահա թե ինչու է նա կարող իրեն նման խոսակցություն թույլ տալ. մեկ բարելի համար 72 դոլար նավթի գնի ճնշումները եւ Իրանի միջուկային հավակնությունները նրան դարձնում են մեծ կարեւորություն ունեցող էներգետիկ եւ անվտանգության հարցերում ԱՄՆ-ի առանցքային գործընկերը»,- գրում է թերթը եւ քննադատում ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականությունը, որի շնորհիվ Ադրբեջանի նման արհամարհված երկրների ղեկավարները հնարավորություն են ստանում այսկերպ իրենց պահել:

Կարծում ենք, սակայն, Իրանի վերաբերյալ Իլհամ Ալիեւի այս հայտարարություններին կարելի է տարբեր գնահատականներ տալ, հատկապես որ, ոչ ոք այդպես էլ չի իմանա, թե Ջորջ Բուշի հետ իր 45 րոպեանոց առանձնազրույցում կրկնե՞լ է Ալիեւն իր այդ մտքերը, թե՞ 180 աստիճանով հակառակ խոսակցություն  վարել: Սակայն մի բան հստակ է` այն,  որ այսօր մեր հարեւան Ադրբեջանը, եթե ոչ Իրանի հարցում, ապա էներգետիկ խնդիրների առումով  իսկապես մեծ կարեւորություն է ներկայացնում ԱՄՆ-ի համար: Միայն նշենք, որ ԱՄՆ պետքարտուղար Կոնդոլիզա Ռայսի Հունաստան եւ Թուրքիա կատարած վերջին այցելության նպատակը եղել է այս երկրներին հորդորելը` թույլ չտալ, որպեսզի Ռուսաստանը գազի մատակարարման մոնոպոլիա ստեղծի: Այս իմաստով Ռայսը շեշտել է Ադրբեջանով անցնող նավթամուղի եւ գազամուղի հույժ կարեւորությունը, որը, ըստ ԱՄՆ պաշտոնյաների, Եվրոպայի էներգետիկ աղբյուրների դիվերսիֆիկացման վերջին հնարավորությունն է:

Աննա Հակոբյան