Հարկային օրենսգրքի փոփոխությունները ուրվագծվում են

ՀՀ կառավարությունը գրեթե ավարտում է «Հարկային օրենսգրքում» կատարվելիք փոփոխությունների շուրջ քննարկումները: Պետք է սպասել, որ առաջիկայում հանրության դատին կներկայացվի այդ փոփոխությունների նախագիծը:

Անցյալ շաբաթ իր ուղիղ եթերում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ներկայացրեց սպասվող փոփոխությունների մի մասը, որը վերաբերում էր եկամտային հարկին: Ըստ այդմ, քննարկումները հիմնականում այն հարցի շուրջ են, թե որքան սահմանել եկամտային հարկի դրույքաչափը, կլինի այն սանդղակավորված, թե՝ համահարթեցված:

Քննարկվող մի տարբերակով ցածր աշխատավարձ ստացողները պետք է վճարեն ավելի ցածր տոկոսով եկամտային հարկ, բարձր աշխատավարձ ստացողները՝ ավելի բարձր: Բայց վարչապետի կարծիքով՝ համահարթեցված տարբերակը, երբ բոլորը, անկախ աշխատավարձի չափից, վճարում են 23 տոկոս եկամտային հարկ, իր համար ամենաընդունելին է այս պահին:

Ընդհանրապես պետք է ասել, որ «Հարկային օրենսգրքի» շուրջ քննարկումները բավականին թեժ են: Ու դժվար է պնդել, որ որեւէ կոնկրետ խնդրի շուրջ վերջնական որոշում կա արդեն: Դա հասկանալի է: Կառավարության առաջ մի քանի իրար հակասող խնդիրներ են կանգնած: Մի կողմից պետք է հարկային դաշտում այնպիսի փոփոխություններ կատարվեն, որոնք թեկուզ փոքր, թեկուզ քայլ առ քայլ բարելավում մտցնեն մարդկանց բարեկեցության մեջ: Մյուս կողմից՝ այդ փոփոխությունները պետք է հանգեցնեն պետական բյուջեի հավաքագրման մակարդակի բարձրացմանը, մեկ այլ կողմից՝ մեր տնտեսությունը պետք է դարձնեն ավելի գրավիչ ներդրումների համար, աշխուժացնեն տնտեսությունը, նվազեցնեն կոռուպցիոն ռիսկերը, ստվերը եւ այլն:

Այս պահին կառավարությունը չի կարող բացարձակ գերակայություն տալ այս խնդիրներից որեւէ մեկի լուծմանը: Ասենք բարձրացնի տնտեսության ներդրումային գրավչությունը պետբյուջեի համալրման հաշվին: Պետբյուջեի եկամուտները չպետք է տուժեն, որովհետեւ դա նշանակում է՝ կտուժի երկրի պաշտպանունակությունը, հանրության խոցելի խմբերի վիճակը կվատանա եւ այլն:

Այլ կերպ ասած, Հարկային օրենսգրքում փոփոխությունները առայժմ պետք է լինեն նշված բոլոր խնդիրների լուծման միջինացված տարբերակներով, քանի դեռ Հայաստանում կատարվող քաղաքական փոփոխությունները  չեն արմատացել տնտեսական դաշտում: Իր ուղիղ եթերի ժամանակ էլ վարչապետը, խոսելով, մասնավորապես 23 տոկոս եկամտային հարկի մասին, ավելացրեց. «Իմ կարծիքով, շատ լավ կլիներ, եթե մենք համաձայնության գայինք ունենալ համահարթ եկամտային հարկի տարբերակը՝ 23 տոկոս բոլորի համար: Եթե մենք կարողանանք ստանալ դա, մենք կպարտավորվենք իջեցնել առաջիկա տարիներին եկամտային հարկը մինչեւ 20 տոկոսի...»:

Իսկ քննարկումներում առաջարկվող տարբերակների պակաս չկա: Դրանցից մեկով առաջարկվում է թողնել եկամտային հարկի սանդղակը, որի համաձայն մինչեւ 150 հազար դրամ աշխատավարձ ստացողները  կվճարեն 18 տոկոս, 150 հազարից մինչեւ 2 մլն դրամ ստացողները՝ 23-28  միջակայքում, իսկ դրանից բարձր ստացողները 31-36 տոկոսի  միջակայքում: Սակայն առաջիկա 3-4 տարիների ընթացքում սանդղակը աստիճանաբար կվերանա եւ բոլորը կվճարեն 18 տոկոս: Այս առաջարկի տրամաբանությունն այն է, որ մարդկանցից քիչ հարկ հավաքելու արդյունքում այդ գումարը կմնա նրանց մոտ եւ կմտնի շրջանառության մեջ, կաշխուժացնի տնտեսությունը, կգեներացնի ավելի շատ եկամուտներ եւ հետեւաբար՝ ավելի շատ հարկեր:

Մեկ այլ տարբերակով առաջարկվում է սահմանել հարկման ոչ ենթակա մի շեմ, ասենք նվազագույն սպառողական զամբյուղի չափով՝ մոտ 57 հազար դրամ: Այսինքն՝ եկամտային հարկը հաշվարկվում է ոչ թե ամբողջ աշխատավարձից, այլ դրանից հանվում է 57 հազար դրամը եւ միայն  դրանից հետո գանձվում 23 տոկոս եկամտային հարկ: Փաստորեն ստացվում է սահուն սանդղակ: 100 հազար դրամ աշխատավարձ ստացողի համար հարկը կկազմի մոտ 11 տոկոս, 200 հազար դրամ ստացողի համար մոտ 20 տոկոս, 300 հազար դրամ ստացողի համար մոտ 22 տոկոս եւ այսպես շարունակ: Այս դեպքում կարելի է նույնիսկ եկամտային հարկը սահմանել, ասենք, 25 կամ 28 տոկոս: Առաջարկները շատ են եւ դրանցից յուրաքանչյուրը ունի իր ռիսկերը եւ իր առավելությունները: Կառավարության խնդիրն է ընտրել այս պահի դրությամբ ամենաարդյունավետ տարբերակը, դրանք դնել գործողության մեջ եւ հետագայում, հաշվի առնելով հետեւանքները ու արդյունքները, անընդմեջ հղկել, բարձրացնելով արդյունավետությունը:

Նկատենք, որ վարչապետի երեկվա ուղիղ եթերը նվիրված էր հիմնականում եկամտային հարկին: Բայց Հարկային օրենսգրքում կատարվելիք փոփոխությունները առնչվելու են նաեւ այլ հարկատեսակներին: Եվ դրանք պակաս խնդրահարույց չեն: Օրինակ, որքան պետք է լինի շրջանառության հարկի դրույքաչափը, որքան պետք է լինի շրջհարկի առավելագույն շեմը: Ինչպիսի փոփոխություններ են լինելու ակցիզային հարկում: Փոփոխություններ նախատեսվում են արդյո՞ք գույքահարկի ոլորտում: Մասնավորապես ճոխ գույքը, ասենք անշարժ գույքը, ավտոմեքենաները, արվեստի թանկարժեք գործերը կհարկվեն արդյո՞ք լրացուցիչ հարկով: Այս հարցերի պատասխանները, թերեւս հայտնի կդառնան առաջիկայում:

Հարկային օրենսգրքում կատարվելիք փոփոխությունները տնտեսական առումով առաջին ու ամենալուրջ, միեւնույն ժամանակ ամենանուրբ խնդիրն է, որ պետք է իրականացնի գործող կառավարությունը: Դրա հետ մեկտեղ այդ փոփոխությունները պետք է հաշվի առնվեն 2019 թ. պետական բյուջեի նախագիծը մշակելիս: