Հնարավոր է արդյո՞ք ռուս-թուրք-իրանական դաշինքը. Թավրիզում կքննարկվի Սիրիայի ճգնաժամը

Սեպտեմբերի 7-ին Իրանի Թավրիզ քաղաքում կկայանա Իրանի Իսլամական Հանրապետության, Թուրքիայի եւ Ռուսաստանի Դաշնության նախագահների հանդիպումը: Դա կլինի Հասան Ռոհանիի, Ռեջեբ Թայիփ Էրդողանի եւ Վլադիմիր Պուտինի երրորդ եռակողմ հանդիպումը: Սպասվում է, որ նախագահները, օգտվելով ընձեռնված առիթից, կանցկացնեն նաեւ երկկողմ հանդիպումներ: Սակայն գլխավոր թեման, իհարկե, լինելու է Սիրիայի ներկայիս իրավիճակը:

Հայաստանի համար երեք նախագահների թավրիզյան հանդիպումը հետաքրքրական է այնքանով, որ տեղի է ունենալու ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի Մոսկվա կատարելիք այցի նախօրեին: Պուտին-Փաշինյան հանդիպման օրակարգում Սիրիայի հարցը, ամենայն հավանականությամբ, եւս ընդգրկված կլինի: Օրեր առաջ մամուլում լուրեր հայտնվեցին, որ օգոստոսի 17-ի հանրահավաքին Փաշինյանի նշած հայ-ռուսական «աննախադեպ հումանիտար համագործակցությունը» ենթադրում է հայ զինվորականների ներգրավումը Սիրիայում ընթացող գործողություններին: Թեեւ խոսքը սակրավորների, կապի մասնագետների եւ ռազմական բժիշկների մասին է, այլ ոչ թե մարտական ստորաբաժանման՝ դա մասնակցություն է սիրիական ճգնաժամի հաղթահարմանը, ինչը մինչ այս Հայաստանի տրամադրած հումանիտար աջակցության տրամաբանական շարունակությունն է:

Վերադառնալով նախագահների հանդիպմանը՝ հարկ է նշել, որ նրանց առջեւ դրված խնդիրը բարդ է քաղաքական, ոչ թե ռազմական առումով: Այսօր, ըստ էության, Սիրիայի տարածքի մեծ մասը գտնվում է կառավարական ուժերի վերահսկողության ներքո: Բացառություն է կազմում երկրի հյուսիս-արեւմուտքում գտնվող Իդլիբի մարզը, որի մի մասը գտնվում է ահաբեկչական խմբավորումների ձեռքում, մյուս մասը՝ զինված ընդդիմության: Քննարկման գլխավոր թեման, ամենայն հավանականությամբ, կառուցվելու է Իդլիբի ուղղությամբ կառավարական ուժերի հարձակման շուրջ:

Ստեղծված իրավիճակը կրկնակի բարդ է Թուրքիայի համար: Իրանի եւ Ռուսաստանի աջակցությամբ Սիրիայի կառավարական ուժերի հաղթանակը Իդլիբում կլինի նաեւ Թուրքիայի պարտությունը, քանի որ սիրիական ընդդիմությունը վայելում է Անկարայի հովանավորությունը: Պատահական չէ, որ Թուրքիայի ԳՇ պետ Հուլուսի Աքարը ավելի վաղ հույս էր հայտնել, որ Իդլիբի ուղղությամբ հարձակումը կհաջողվի կանխել:

Մյուս կողմից, սիրիական ընդդիմության հարցում Թուրքիայի դիրքորոշումն այն աստիճան սկզբունքային չէ, որպեսզի չդառնա սակարկման առարկա: Առավել եւս, որ հակակառավարական ուժերն էլ այն վիճակում չեն, որ կարողանան երկարատեւ դիմադրություն ցույց տալ Ասադի բանակին: Բացի այդ, Թուրքիայի հանդեպ կիրառվող ամերիկյան պատժամիջոցների պատճառով Անկարան փորձելու է այլընտրանքային շուկաներ գտնել իր ապրանքների համար: Այդ շուկաները նա կարող է գտնել Իրանում եւ Ռուսաստանում: Իսկ եթե Ռուսաստանն ու Իրանը տնտեսական համագործակցության սերտացումից զատ Թուրքիային առաջարկեն նաեւ տարածքային երաշխիքներ՝ «Եփրատի վահան» գործողության արդյունքների ընդլայնման տեսքով՝ Անկարան դժվար թե առարկի: Ի վերջո, Թուրքիայի համար առավել կարեւոր է քրդաբնակ շրջանների դեմ գրոհների հարմար հենակետ ունենալը, քան Ասադին իշխանությունից զրկելը:

Ամենայն հավանականությամբ, խոսք կգնա նաեւ սիրիական ճգնաժամի հետագա կարգավորման՝ քաղաքական փուլի վերաբերյալ: Սիրիայի հարցով ՄԱԿ-ի հատուկ բանագնաց Ստեֆան դե Միստուրան Ռուսաստանի, Իրանի եւ Թուրքիայի ներկայացուցիչներին հրավիրել է սեպտեմբերի 11-12-ին այցելել Ժնեւ, որտեղ տեղի կունենան սիրիական սահմանադրական հանձնաժողովի ստեղծման վերաբերյալ քննարկումները: Այս առումով կարեւոր է, որպեսզի վերոնշյալ երկրները որոշակի համաձայնության գան մինչ իրենց պատվիրակություններին Ժնեւ գործուղելը:

Թուրք-ամերիկյան հարաբերությունների սրացումից հետո շատ է խոսվում Ռուսաստան-Իրան-Թուրքիա հնարավոր դաշինքի մասին: Առաջին հայացքից Սիրիայի ճգնաժամի կարգավորմամբ զբաղվող այս եռյակը կարող է քայլ կատարել դեպի իրական ռազմավարական գործընկերություն: Դրա օգտին են խոսում մինչ այս իրականացրած համաձայնեցված գործողությունները: Սակայն առկա են մի քանի հանգամանքներ, որոնք թույլ չեն տա դեպքերի նման զարգացում: Նախ եւ առաջ դա երկրների՝ տարածաշրջանում սեփական ազդեցությունը տարածելու ցանկությունն է, իսկ, ելնելով նրանից, որ այս պահի դրությամբ Ռուսաստանը, Թուրքիան եւ Իրանը տարածաշրջանի ամենաազդեցիկ երկրներն են (ինչով էլ պայմանավորված է Սիրիայում ընդհանուր հաջողությունը), յուրաքանչյուր երկիր իր ազդեցությունն ընդլայնելու է մյուս երկուսի հաշվին: Բացի այդ, Թուրքիայի պարագայում առկա է ՆԱՏՕ-ի հանգամանքը, որը թույլ չի տա Անկարայի չափազանց մերձեցումը Ռուսաստանի եւ Իրանի հետ: Համենայնդեպս՝ ներկա փուլում: Ի վերջո, անգամ, եթե Իրանի եւ Թուրքիայի կողմից նման ցանկություն լինի՝ Ռուսաստանից եւս ձեռնտու չէ «կիսվել» իր զենքով նվաճած դիվիդենտներով: Ուստի, ռազմավարական գործընկերության կամ դաշնակցային հարաբերությունների հարցը հետաձգվում է մինչեւ սիրիական ճգնաժամի վերջնական՝ քաղաքական կարգավորում, երբ պարզ կդառնա, թե որքանով է նոր Սիրիան ձեռնտու խաղացողներից յուրաքանչյուրին: