Ֆորպոստի ցանցերը. կառավարությունը փաստաթղթեր չի պահանջել

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի հուլիսի 23-ի համարում

«Ինտեր ՌԱՕ ԵԷՍ» ընկերության գլխավոր տնօրենի տեղակալ Միխայիլ Մանտրովը եւ «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերության տնօրեն Եվգենի Գլադունչիկը երեկ ասուլիս էին հրավիրել՝ պարզաբանումներ տալու բաշխիչ ցանցերի վաճառքի կամ, ինչպես պաշտոնապես ձեւակերպվում է, կառավարման հանձնելու աղմկահարույց պատմության շուրջ: Մ.Մանտրովի մասնակցությունը այս ասուլիսին պայմանավորված է նրանով, որ «ՀԷՑ»-երի կառավարումը ստանձնած «Ինտերէներգո Բի Վի» ընկերության բաժնետոմսերի 60 տոկոսը պատկանում է «Ինտեր ՌԱՕ ԵԷՍ»-ին: Ու պետք է նկատել, որ լիովին արդարացան այն սպասումները, թե այդ ասուլիսը ոչ թե վերջակետ կդնի այս պատմության վրա, այլ, մեղմ ասած, ավելի կխճճի ու ավելի կխորացնի այս մութ գործարքի շուրջ կասկածները:

Ըստ էության, Մանտրովն ու Գլադունչիկը նորություններ գրեթե չհայտնեցին: Մինչ օրս հայտնի փաստերին ավելացավ միայն այն, որ «վարձակալության» պայմանագիրը կնքված է 99 տարով, եւ որ ՌԱՕ ԵԷՍ-ը պատրաստվում է «ՀԷՑ»-երի բաժնետոմսերը հետագայում ձեռք բերել ի սեփականություն: «Առայժմ մենք չենք հանդիսանում բաժնետոմսերի սեփականատերը, եւ ցավով եմ ասում՝ առայժմ»,- ասաց Մանտրովը: Ահա այս վերջին արտահայտությունը ուշագրավ է: Եթե ՌԱՕ ԵԷՍ-ը ցավով է խոսում այն մասին, որ սեփականատեր չէ, ապա ինչո՞ւ «ՀԷՑ»-երը ձեռք չի բերել, այլ ընդամենը «վարձակալել է»: «...Պետք չէ շտապել, եւ այս իրարանցումը ավելորդ է, հավատացնում եմ ձեզ»,- թափանցիկ ակնարկ արեց պրն Մանտրովը: Այդուհանդերձ, ինչո՞ւ է ՌԱՕ ԵԷՍ-ը 73 մլն դոլար վճարել վարձակալության եւ ոչ թե սեփականության իրավունք ստանալու համար. «Որպեսզի հետագայում ունենանք գնման առաջնահերթ իրավունք»,- անակնկալ եւ անկեղծ պատասխանեց պրն Մանտրովը:

Այս հայտարարությունը ուշագրավ է գոնե այնքանով, որ, ըստ այս խոսքերի, ՌԱՕ ԵԷՍ-ը հաստատ գիտի, որ ՀՀ կառավարությունը «ՀԷՑ»-երը ՌԱՕ ԵԷՍ-ին վաճառելու համաձայնություն երբեք չի տա: Ոչ թե չի ուզում, ընդհակառակը, շատ է ուզում: Չի տա այն պարզ պատճառով, որ այդ գործարքին կտրականապես դեմ է Համաշխարհային բանկը, եւ կառավարությունը չի կարող արհամարհել այդ հանգամանքը: ՀԲ-ն պարզապես չէր ցանկանա Հայաստանում տեսնել մի ընկերության, որը տիրապետում է մեր ամբողջ էներգետիկային՝ սկսած արտադրությունից, վերջացրած բաշխումով: Դա չպետք է ցանկանար տեսնել նաեւ ՀՀ յուրաքանչյուր ողջամիտ քաղաքացի: Սա երկրի անվտանգության խնդիր է: Իսկ երկարատեւ վարձակալության հանձնելուց հետո սեփականատիրոջ փոփոխությունը կդառնա պարզապես անխուսափելի:

Ինչո՞ւ: Հիմա պատկերացնենք սցենարը, երբ ՀՀ կառավարությունը իր համաձայնությունը չի տալիս, որ Միդլենդը իր բաժնետոմսերը վաճառի «Ինտերէներգոյին»: Ինչ կլինի դրանից հետո՝ դժվար չէ պատկերացնել. «Չեք թողնո՞ւմ, որ վաճառենք, դե, հիմա կտեսնեք»,- ասելու են Միդլենդն ու Ինտերէներգոն եւ կազմալուծելու են «ՀԷՑ»-երի ամբողջ աշխատանքը: Ընդ որում, այնպես, որ իրավական առումով որեւէ բանում ոչ մեկին, ոչ էլ մյուսին մեղադրել չես կարողանա: Ու ի՞նչ կմնա կառավարությանը: Իհարկե, թույլ տալ գործարքը: Անշուշտ, գործը սրան չի հասնի: Առանց խնդիրներ հարուցելու թույլ կտան ու վերջ: Եւ սա կլինի գլոբալ մակարդակի շանտաժի արդյունքում իրականացված գործարք, որի դեմն առնելու որեւէ ռեսուրս ՀՀ կառավարությունն այլեւս չի ունենա, եթե, իհարկե, ուզենա դրա դեմն առնել:

Սա է Ռուսաստանի ֆորպոստ լինելու տրամաբանությունը: Ֆորպոստ, որին այդքան ձգտում էին մեր «անկախական»` նժդեհական, դաշնակցական եւ օրինաց երկրական իշխանությունները իրենց «վոյին» նախագահի գլխավորությամբ: Ի դեպ, մեր իշխանություններին «չես մեղադրի» ցանցերի վարձակալության այս աբսուրդ գործարքին չաջակցելու կամ գոնե դրան չխոչընդոտելու կամ, նույնիսկ, ճշմարտությունն իմանալու ցանկության բացակայության համար: Միդլենդը կամ Ինտերէներգոն ներկայացրե՞լ են արդյոք ՀՀ կառավարությանը իրենց միջեւ կնքված պայմանագրի կրկնօրինակը «ՀԷՑ»-երի կառավարումը հանձնելու կամ ընդունելու մասին: «Պայմանագրի կրկնօրինակը մենք չենք ներկայացրել, որովհետեւ համապատասխան հարցում չի եղել»,- հայտարարեց Մանտրովը: Լավ կառավարություն ունենք, չէ՞:

Մեր կառավարությունը պաշտոնական պարզաբանումներ ստանալու իր խնդրանքին ի պատասխան Միդլենդից ստացել է կես էջանոց մի շարադրանք եւ դրանով բավարարվել է: Բա որ խաբած լինեի՞ն, մանավանդ, որ ՌԱՕ ԵԷՍ-ի ամենապաշտոնական փաստաթղթում` տարեկան հաշվետվության մեջ, նշվում է հենց վաճառքի մասին: Բա պայմանագրի պատճենը չուզե՞ս, աչքովդ չտեսնե՞ս, թե այդ ինչ խորհրդավոր պայմաններով են վարձակալության հանձնել: «Ի՞նչ է, տնտեսվարող սուբյեկտների միջեւ ամեն մի առեւտրային պայմանագիր պետք է ներկայացվի կառավարությա՞նը»,-զարմացած հարցնում է Մանտրովը ու ճիշտ էլ անում է: Մեր իշխանությունը ո՞վ է, որ նրան ինչ-որ փաստաթղթեր ներկայացնես:

Ու ընդհանրապես, արդեն տպավորություն է ստեղծվում, որ Հայաստանը ոչ թե Ռուսաստանի ֆորպոստն է, այլ ՌԱՕ ԵԷՍ-ի: Անցնենք մանր-մունր հարցերին: Իսկ ո՞վ է որոշելու «ՀԷՑ»-երում տարվող, ասենք, կադրային քաղաքականությունը: «Գործող կանոնադրությամբ, տնօրենների նշանակումը որոշում է տնօրենների խորհուրդը, տնօրենների խորհրդին ընտրում է սեփականատերը, սեփականատերը Միդլենդն է»,- պարզաբանեց Մանտրովը: Այսինքն՝ ստացվում է, որ ՌԱՕ ԵԷՍ-ը 73 մլն դոլար է վճարել «ՀԷՑ»-երի դիմաց, բայց իրավական տեսանկյունից չի կարողանալու նույնիսկ կադրային փոփոխություններ անել: Սա իրավական առումով, բայց իրականում կադրային հարցերը, իհարկե, կորոշի հենց ՌԱՕ-ն: «Եթե ինձ առաջարկեն, ես կմնամ»,- իր պաշտոնավարման հեռանկարի մասին համեստորեն նշեց «ՀԷՑ»-երի ներկայիս գլխավոր տնօրեն Ե.Գլադունչիկը:

Վերջինս ի դեպ երեկ զարմանում էր, թե ժամանակին դժգոհություն կար, որ Միդլենդը դառնում է «ՀԷՑ»-ի սեփականատեր, իսկ հիմա դժգություն կա, որ թողնում է այդ բիզնեսը: Դե, ինչպե՞ս բացատրենք պրն Գլադունչիկին, որ դժգոհությունները ամբողջությամբ արդարացան: Եթե այն ժամանակ «ՀԷՑ»-երի սեփականատերը դառնար մի ճանաչված, հեղինակավոր, ռուսների հետ սիլի-բիլի անելուն ոչ ընդունակ մի ընկերություն, այսօր նման խնդիր չէր ծագի: 

Հայկ Գեւորգյան