ՆԱՏՕ-ն երկու Դոնալդների միջեւ. գագաթնաժողովի առաջին օրը

Հուլիսի 11-ին Բրյուսելում մեկնարկեց ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովը: Օրակարգում են հավաքական անվտանգության, դաշինքի անդամ երկրների պաշտպանական ծախսերի, ինչպես նաեւ ահաբեկչության դեմ պայքարի վերաբերյալ հարցերը: Հուլիսի 12-ին գագաթնաժողովին կմիանան գործընկեր երկրները, այդ թվում՝ Աֆղանստանում իրականացվող «Վճռական աջակցություն» առաքելության երկրները, որոնց թվում նաեւ Հայաստանի պատվիրակությունը: Բացի դրանից, հինգշաբթի օրը նախատեսվում է հանդիպում Վրաստանի եւ Ուկրաինայի ղեկավարների հետ, որի օրակարգում են լինելու տարածաշրջանային մարտահրավերները, պաշտպանական բարեփոխումները եւ ՆԱՏՕ-ի շարունակական աջակցությունը:

Գագաթնաժողովի առաջին օրվա գլխավոր ինտրիգը Թրամփ-դաշնակիցներ հարաբերություններն էին: Հակասությունների պատճառը, ինչպես դա հաճախ լինում է, ֆինանսական էր: Թրամփը մեկ անգամ չէ վրդովմունք հայտնել դաշնակիցների կողմից ՆԱՏՕ-ի բյուջե մուծվող գումարներից: Դեռեւս գագաթնաժողովի նախօրեին Թրամփը Թվիթերի միջոցով հերթական անգամ մեղադրել էր դաշնակիցներին նրանում, որ վերջիններս չեն ցանկանում իրենց ՀՆԱ-ի 2%-ը տրամադրել ՆԱՏՕ-ի բյուջեին:

Լարվածությունը զգացվեց նաեւ օդանավակայանում. Թրամփին դիմավորում էր Բելգիայի ԱԳՆ արարողակարգային ծառայության պետը: Իհարկե, բարձրաստիճան պաշտոնյաները եւ արքունիքը բացակայության հարգելի պատճառ էին նախապատրաստել՝ արտաքին գործերի նախարարը թագավորական ընտանիքի անդամների հետ գտնվում էր Սանկտ-Պետերբուրգում, որտեղ հետեւում էր աշխարհի առաջնության կիսաեզրափակիչ՝ Ֆրանսիա–Բելգիա հանդիպմանը, իսկ վարչապետը դիտում էր նույն խաղը ազգային հավաքականի ֆուտբոլիստ Էդեն Ազարի հայրենի գյուղում:

Գագաթնաժողովի բացմանը ելույթ ունեցավ ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը: Նա իր խոսքում անուղղակիորեն պատասխանեց Թրամփին, նշելով, որ դաշնակիցների վճարները կազմակերպության բյուջե, ի վերջո սկսել են ավելանալ եւ մինչեւ 2024 թ. կհասնեն դեռեւս 2014 թ. սահմանված դրույքաչափին, որը կազմում է երկրի ՀՆԱ-ի 2%-ը:

«Մենք գնահատում ենք այն, որ եվրոպական դաշնակիցները եւ Կանադան կավելացնեն պաշտպանական ծախսերը լրացուցիչ 266 միլիարդ դոլարով մինչեւ 2024 թ.»,- ասաց նա:

Նա նշեց նաեւ, որ ընթացիկ տարում ՆԱՏՕ-ի անդամ 29 երկրներից 8-ն արդեն կատարում են սահմանված վճարումները:

Ավելի թիրախավորված եւ կտրուկ պատասխան արդեն հնչել էր ԵԽ նախագահ Դոնալդ Տուսկի կողմից:

«Սիրելի Դոնալդ Թրամփ: ԱՄՆ-ը չունի եւ չի ունենա ավելի լավ դաշնակից, քան ԵՄ-ն է: Մեր պաշտպանական ծախսերը գերազանցում են Ռուսաստանի եւ հավասար են Չինաստանի պաշտպանական ծախսերին: Կարծում եմ, Դուք չեք կասկածում, որ եվրոպական պաշտպանական ներդրումներն ուղղված են մեր ընդհանուր անվտանգությունը, ինչը չի կարելի վստահաբար ասել ռուսական եւ չինական ծախսերի մասին»,- գրել էր Տուսկը:

Դոնալդների թվիթերյան դիվանագիտությունն այդքանով սահմանափակվեց: Դրան հետեւեցին Յենս Ստոլտենբերգի հանդիպումները Թրամփի, Տուսկի եւ ԵՄ հանձնաժողովի նախագահ Ժան Կլոդ Յունկերի հետ: Եվրամիությունն ու ՆԱՏՕ-ն համատեղ հայտարարություն ստորագրեցին, որում հանձն առան համատեղ աշխատել գործող ծրագրերի շրջանակներում եւ խորացնել համագործակցությունը տարաբնույթ սպառնալիքներին դիմագրավելու նպատակով:

Ստորագրումից հետո ելույթ ունեցավ Դոնալդ Տուսկը եւ կրկնեց Թվիթերում արված իր գրառումը: Ընդհանրացնելով, նա երկու կետ առանձնացրեց: Նախ՝ ԱՄՆ-ին կոչ արեց գնահատել դաշնակիցներին, քանի որ այդպիսիք այնքան էլ շատ չեն: Բացի դրանից կոչ արեց եվրոպական երկրներին ավելի մեծ գումարներ հատկացնել պաշտպանությանը, որովհետեւ «բոլորն են հարգում լավ պատրաստված եւ սպառազինված դաշնակցին»:

Տուսկն այդպիսով կարծես հաշտության ձեռք էր մեկնում Թրամփին, որը վերջինս, սակայն չընդունեց: Թրամփը Ստոլտենբերգի հետ հանդիպման ընթացքում շարունակեց թիրախավորել եվրոպական երկրների պահվածքը: Նրա համար, մասնավորապես, անընդունելի էր, որ Գերմանիան «միլիարդներ» է վճարում Ռուսաստանին, փոխանակ այդ գումարները ներդնի պաշտպանության մեջ: Խոսքը «Հյուսիսային հոսք-2» գազատարի մասին է, որի միջոցով Ռուսաստանից Գերմանիա գազ պետք է մատակարարվի:

Թրամփի խոսքով՝ արդարացի չէ, որ այդ պայմաններում ԱՄՆ-ն «դեռ մի բան էլ պետք է պաշտպանի Գերմանիային»:

Դրան Ստոլտենբերգը փորձել է հակադարձել, ասելով, որ «շատ դաշնակիցների տեսանկյուններում գազի հարցով տարաձայնություններ կան», սակայն դա ոչ թե ՆԱՏՕ-ի խնդիրն է, այլ տվյալ երկրի որոշելու հարցը:

Այդուհանդերձ, շատերի մտավախությունն առ այն, որ գագաթնաժողովի ընթացքում դաշինքը սկսելու է վերջնականապես փլուզվել՝ չարդարացան: ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ-ի մշտական ներկայացուցիչ Քեթ Բեյլի Հաթչիսոնը հայտարարել է, որ Թրամփը հավատարիմ է կանոնակարգի հինգերորդ հոդվածին՝ հավաքական անվտանգությանը:

Ըստ ամենայնի, հարաբերությունները եւ լարման մակարդակը կշարունակեն մնալ նույնը, թեեւ Եվրոպան առաջարկում է տարանջատել անվտանգային հարցերը տնտեսականից՝ մանավանդ հաշվի առնելով, որ ՆԱՏՕ-ն տնտեսական կառույց չէ: Առայժմ, իհարկե, պարզ չէ, թե ինչպես է այդ ձեւաչափում տեղավորվելու Իրանի խնդիրը, քանի որ այդտեղ շատ սերտորեն համակցված են հարցի տնտեսական եւ անվտանգային բաղադրիչները: Պարզ չէ նաեւ, թե առհասարակ կհամաձայնվի՞ Թրամփը սպասել մինչեւ 2024 թ., երբ դաշնակից բոլոր երկրները, ըստ Ստոլտենբերգի հավաստիացումների կհասցնեն անդամավճարները ՀՆԱ-ի 2%-ին, թե՞ կշարունակի պնդել «հիմա եւ բոլորը» տարբերակը: Այս առումով շատ բան է կախված Թրամփ-Պուտին առաջիկա հանդիպումից, որտեղ, հնարավոր է, որոշակի վերադասավորումներ տեղի ունենան ԱՄՆ-Եվրոպա փոխհարաբերություններում: