Լավ կազմակերպված, ոչ ժողովրդավարական. ԵԽԽՎ զեկույցը Ադրբեջանի ընտրությունների մասին

Լուսանկարում՝ Եվրոպական ժողովրդական կուսակցության պատգամավոր Վիորել Բադեան

Հունիսի 25-29-ը ընթացող ԵԽԽՎ նստարջանի ընթացքում ընդունվեց Ադրբեջանում 2018 թ. ապրիլի 11-ին կայացած արտահերթ նախագահական ընտրությունների վերաբերյալ զեկույցը: Զեկույցը ներկայացրել է ռումինացի խորհրդարանական, Եվրոպական ժողովրդական կուսակցության պատգամավոր Վիորել Բադեան, որն արտահերթ նախագահական ընտրություններում ԵԽ դիտորդական առաքելության ղեկավարն էր: Զեկույցի եզրակացության մեջ նշվում է, որ «Ադրբեջանի արտահերթ նախագահական ընտրություններն անցել են քաղաքական սահմանափակվածության միջավայրում եւ ընթացել են համաձայն օրենքների, որոնք սահմանափակում են մարդու հիմնարար իրավունքներն ու ազատությունները, որոնք իրենց հերթին հանդիսանում են իրական ժողովրդավարական ընտրությունների նախադրյալներ»:

Զեկույցում նշվում է նաեւ, որ այդ իրավիճակը հերթական անգամ ընդգծեց արդար եւ ազատ ընտրությունների անցկացման անհնարությունը ռեպրեսիվ քաղաքական միջավայրում, որտեղ խախտվում են ժողովրդավարական սկզբունքները, իսկ օրենքի գերակայությունը չի հարգվում: Դիտորդական առաքելության նախագահը եվրոպացի խորհրդարանականների ուշադրությունն է հրավիրել նաեւ բազմակարծության բացակայության փաստի վրա՝ նշելով որ այդ պայմաններում ընտրություններում իրական մրցակցություն չի եղել:

«Այլ թեկնածուները ձեռնպահ են մնացել գործող նախագահի ուղղակիորեն քննադատությունից, իսկ նրա քարոզարշավի ու պաշտոնական գործունեության միջեւ տարբերություն դրված չէր»,- ասված է զեկույցում:

Անդրադառնալով Ադրբեջանի քաղաքական առանձնահատկություններին, Բադեան նշել է, որ երկրի նախագահն ունի լայն իրավասություններ ոչ միայն գործադիր եւ դատական, այլեւ օրենսդիր իշխանության նկատմամբ: 2016 թվականից նախագահը իրավասու է նաեւ ցրել խորհրդարանը, ինչն, ըստ էության, բացառում է գործադիր մարմնի նախագահական իշխանության հակակշիռ լինելը:

Զեկույցում հատուկ ընգծվել է, որ Վենետիկի հանձնաժողովը ոչ ժողովրդավարական է համարել սահմանադրության այն դրույթը, որով նախագահն իրավասու է արտահերթ նախագահական ընտրություններ հայտարարել: Զեկույցում յուրահատուկ ուշադրություն է դարձվում այն հանգամանքի վրա, որ Ալիեւը չորրորդ անգամ է ստանձնում նախագահի պաշտոնը:

Ինչ վերաբերվում է ընտրությունների ընթացքում արձանագրված խախտումներին, ապա դրանք եղել են բազմաթիվ եւ բազմազան: Քվեարկությունը բացասական գնահականի արժանացել միջազգային դիտորդների կողմից դիտարկված ավելի քան 1300 ընտրատեղամասերից 12%-ում, «ինչը շատ բարձր ցուցանիշ է եւ լուրջ մտահոգություն է առաջացնում»: Չնայած նրան, որ ընտրական գործընթացը դիտարկված բոլոր տեղամասերում հանգիստ էր ընթանում, դիտորդները հաղորդել են, որ տեղական ընտրական հանձնաժողովները հաճախ չեն հետեւել առանցքային ընթացակարգերին, չեն ունեցել թափանցիկություն եւ խոչընդոտել են դիտորդների աշխատանքին: Այդուհանդերձ դիտորդներին հաջողվել է հայտնաբերել զանգվածային լցոնումների, կրկնաքվեարկությունների, ընտրողների ցուցակում միանման ստորագրությունների եւ «կարուսելների» բազմաթիվ դեպքեր:

Դիտորդներին, այդ թվում միջազգային, չի թույլատրվել ուսումնասիրել ընտրողների ցուցակները: Ընտրատեղամասերում ներկա վստահված անձինք «ժամանակ առ ժամանակ միջամտում էին ՏԸՀ աշխատանքներին»:

Զեկույցում նշվում է նաեւ, որ միջազգային դիտորդները բացասական են գնահատել իրենց ներկայությամբ անցած 133 հաշվման գործընթացների կեսից ավելին՝ «կոպիտ խախտումների եւ կանխամտածված կեղծիքների պատճառով»:

Ընտրական գործընթացում միջազգային դիտորդներն, ըստ էության, դրական են գնահատել միայն ընտրությունների կազմակերպումը՝ նշելով, որ ընտրությունների կազմակերպված էին լավ մակարդակով:

Զեկույցում անդրադարձ է կատարվել նաեւ Ադրբեջանի սահմանադրության եւ քրեական օրենսգրքի հակասություններին: Մասնավորապես նշվել է, որ թեեւ Սահմանադրությունը երաշխավորվում են մարդու հիմնարար իրավունքներն ու ազատությունները, դրանք գործնականում սահմանափակվում են Քրեական օրենսգրքի դրույթներով, հատկապես հավաքների, խոսքի եւ խղճի ազատության վերաբերյալ իրավական եւ վարչական սահմանափակումներ: