Գնում ենք արեւմուտք. ՆԱՏՕ-ի հետ` անհատապես

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի հունիսի 22-ի համարում

Նախորդ շաբաթվա ընթացքում Հայաստանի քաղաքական կյանքում տեղի ունեցած  նշանակալի իրադարձություններից մեկը ՆԱՏՕ-ի հետ Հայաստանի Անհատական գործընկերության գործողությունների ծրագրի (ԱԳԳԾ) ներկայացումն էր Հյուսիսատլանտյան խորհրդին: Այս իրադարձությունը Հայաստանում նշանավորվեց նաեւ նրանով, որ ՀՀ իշխանական վերնախավում, մասնավորապես պաշտպանության նախարար Սերժ Սարգսյանի եւ ՀՀ ԱԳ նախարար Վարդան Օսկանյանի միջեւ որոշակի լարվածություն ստեղծվեց այն կապակցությամբ, թե հատկապես ով պետք է ՆԱՏՕ-ին ներկայացնի Հայաստանի կազմած փաստաթուղթը: Արդյունքում այնպես ստացվեց, որ փաստաթուղթը ՆԱՏՕ-ին ներկայացվեց երկու անգամ` ոչ պաշտոնապես եւ պաշտոնապես:

Ոչ պաշտոնապես այն ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարին հանձնեց ՀՀ ՊՆախարար Սերժ Սարգսյանը, որը հունիսի 10-ին Բրյուսելում մասնակցում էր ՆԱՏՕ-ի Գործընկերություն հանուն խաղաղության ծրագրի մասնակից երկրների նախարարների խորհրդի նիստին եւ ձեռքի հետ տարել էր նաեւ այդ պահին արդեն պատրաստ Հայաստանի ԱԳԳԾ: Սակայն քանի որ գոյություն ունեցող կարգի համաձայն փաստաթուղթը պետք է պաշտոնապես հանձնվեր Հյուսիսատլանտյան դաշինքի խորհրդին, որը հատուկ դրա համար նիստ է հրավիրում, ապա դա արդեն արեց ՀՀ ԱԳ նախարար Վարդան Օսկանյանը հունիսի տասնվեցին: Հիշեցնենք, որ մեր երկու հարեւան պետությունների` Վրաստանի եւ Ադրբեջանի դեպքում ԱԳԳԾ-ն ներկայացրել են այդ երկրների նախագահները: Մյուս կողմից, սակայն, հաշվի առնելով ինչ-ինչ հանգամանքներ՝ Հայաստանի համար մեծ առաջընթաց է նաեւ այն, որ  ծրագիրն ընդհանրապես կազմվեց:

Ի դեպ, մեր ունեցած տեղեկություններում ՀՀ իշխանությունները եւ հատկապես պաշտպանության նախարարությունը այսօր արդեն բավական անհանգստացած է այն կապակցությամբ, թե ինչպես են իրականացնելու ԱԳԳԾ-ի հիմնական սկզբունքները: Իսկ անհանգստության հիմքեր, պարզվում է, իրոք կան, եւ դրանում համոզվելու համար ընդամենը պետք է ծանոթանալ «Համագործակցության գործողությունների պլանը` պաշտպանական համակարգերի ձեւավորման շուրջ» անունը կրող փաստաթղթին, որը դրված է ՆԱՏՕ-ի ինտերնետային էջում, եւ որի նպատակների իրագործման համար էլ, ինչպես նշված է փաստաթղթում, գործիք է հանդիսանում Անհատական գործընկերության գործողությունների ծրագիրը: Ստորեւ ներկայացնում ենք այդ նպատակներից մի քանիսը.

- զարգացնել պաշտպանական գործունեության ժողովրդավարական վերահսկողության արդյունավետ եւ թափանցիկ մեխանիզմներ

- զարգացնել պաշտպանական սեկտորի արդյունավետ եւ թափանցիկ իրավական եւ դատական վերահսկողություն, ներառյալ` պատշաճ դատական պրոցեսների անցկացում

- զարգացնել պաշտպանական համակարգում ֆինանսների եւ ռեսուրսների  ծախսման արդյունավետ եւ թափանցիկ մեխանիզմներ

- զարգացնել  արդյունավետ եւ  թափանցիկ մեխանիզմներ միջազգային համագործակցությունը ե՛ւ պաշտպանական, ե՛ւ անվտանգության հարցերում՝ հարեւանների հետ լավ հարաբերությունները խորացնելու համար:

Կարծում ենք, մեկնաբանությունները այն հարցի շուրջ, թե ինչու պետք է ՀՀ իշխանությունները վախենան ՆԱՏՕ-ի հետ Հայաստանի Անհատական գործընկերության գործողությունների ծրագրի իրականացման փուլից, միանգամայն ավելորդ են: Նշենք, սակայն, որ մինչ այդ փուլը դեռ շատ ժամանակ կա, քանի որ Բրյուսելում Հայաստանի կողմից ներկայացված փաստաթուղթը պարունակում է միայն այն, թե ինչպես, ինչ ոլորտներում եւ ինչ չափով է ՀՀ-ն պատկերացնում իր համագործակցությունը ՆԱՏՕ-ի հետ: Իսկ սրա հիման վրա Հյուսիսատլանտյան դաշինքը կազմելու է գործողությունների ծրագիրը, որն արդեն չափազանց լուրջ փաստաթուղթ է, ներառում է կոնկրետ քայլեր, ժամանակացույց եւ այլն:

Նախորդ օրինակները ցույց են տալիս, որ  այս ծրագիրը պատրաստ է լինում առաջարկությունների փաթեթի հանձնումից մոտ մեկ տարի հետո: Ի դեպ, ԱԳԳԾ կոչվող փաստաթղթի բովանդակությունը գաղտնի է եւ չի հրապարակվում ո՛չ ՆԱՏՕ-ի եւ ո՛չ էլ այն կնքած պետության կողմից: Տվյալ դեպքում, սակայն, կարծում ենք,  հետաքրքիր է նաեւ, թե ինչ է իրենից ներկայացնում այդ փաստաթուղթն ընդհանրապես: ՀՀ ԱԳ նախարարության փորձագետներից տեղեկացանք, որ այն ունի չորս հիմնական գլուխ, որոնցից առաջինը վերաբերում է քաղաքական համակարգին` ներառելով ՆԱՏՕ-ի եւ տվյալ պետության միջեւ քաղաքական խորհրդակցությունների եւ քաղաքական երկխոսության հնարավորությունները:

Երկրորդ գլուխը, որ փաստաթղթի ամենակարեւոր մասն է, վերաբերում է պաշտպանական համակարգին, իսկ ամբողջ իմաստն այն է, որ տվյալ պետությունը պետք է ՆԱՏՕ-ի կողմից առաջարկվող մեխանիզմների միջոցով ՆԱՏՕ-ի անդամ պետություններին համահունչ պաշտպանական համակարգ ստեղծի: Իսկ երրորդ եւ չորրորդ գլուխները համեմատաբար քիչ կարեւոր են եւ վերաբերում են ադմինիստրատիվ հարցերի, ինչպես նաեւ ամենատարբեր ոլորտների` գիտություն, հանրային իրազեկում, բնապահպանություն եւ այլն:  ՀՀ ԱԳ նախարարության փորձագետները գտնում են, որ Բրյուսելում ներկայացված փաստաթղթով ՀՀ-ն ՆԱՏՕ-ի հետ  բավականին բարձր համագործակցության հայտ է ներկայացրել:

«Մենք շատ բարձր մեսիջ ենք ուղարկել՝ ասելով, որ պատրաստ ենք արտաքին քաղաքականությանը, անվտանգությանը վերաբերող ցանկացած հարց քննարկել եւ խորհրդակցել ՆԱՏՕ-ի հետ»,- մեզ հետ զրույցում ասում էին  ԱԳՆ-ում: Իսկ ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցության այդպիսի բարձր հայտ ներկայացնելով եւ բարձր մեսիջներ ուղարկելով՝ արդյո՞ք ՀՀ-ն խնդիրներ չի ունենա  Ռուսաստանի հետ: «Մենք այդ սահմանը պահել ենք եւ  այնպիսի  բաներ չենք ցանկացել, որ Ռուսաստանի հետ հակասություններ ստեղծվեն»,- այսպիսին եղավ մեր  հարցի պատասխանը:

Աննա Հակոբյան