Հուսահատ քայլ. ինչո՞ւ դիմեցինք փախուստի

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի փետրվարի 16-ի համարում

2004 թվականի դեկտեմբերի 9-ին ցմահ ազատազրկման դատապարտված երկու դատապարտյալների հաջողվել էր փախուստի դիմել Գորիսի բանտից: Երկու փախստականներն էլ ցմահ ազատազրկման են դատապարտվել սպանության մեղադրանքով: Մհեր Ենոքյանը բանտում է հայտնվել 1996 թվականին՝ 20 տարեկան հասակում: Լինելով բժշկական համալսարանի ուսանող՝ եւս երկու ուսանողի հետ նա գտնվել է մի բնակարանում, որտեղ ուսանողներից մեկը սպանվել է: Գործով մեղավոր է ճանաչվել նաեւ բնակարանատերը` Արամ Հարությունյանը, բայց դատարանը նրան դատապարտել է 15 տարվա ազատազրկման: Սողոմոն Քոչարյանը մեղավոր է ճանաչվել 1995 թվականին Երեւան-Կապան մայրուղու վրա Իրանի քաղաքացու սպանելու եւ նրա գույքին տիրանալու մեջ: Երեկ մեր խմբագրությունը ստացել է Մհեր Ենոքյանի եւ Սողոմոն Քոչարյանի հայտարարությունները, որոնք ընթերցողին ենք ներկայացնում առանց կրճատումների: Նշենք միայն, որ հայտարարությունները թվագրված են 2005 թվականի հունվարի 25-ին:

Մհեր Ենոքյան

Տարիներ շարունակ դիմել եմ տարբեր ատյանների՝ խնդրելով արդարացի քննություն կատարել, վերանայել գործը։ Սակայն՝ ապարդյուն։ Անելանելիության հետեւանքով, հուսահատվելով, որ երբեւիցէ գործը կվերաքննվի ու կվերահաստատվի արդարությունը, դիմեցի ծայրահեղ քայլի՝ փախուստի։ Այս փախուստը բողոքս արտահայտելու ձեւ էր։ 11 օր ազատության մեջ գտնված ժամանակ նույնիսկ մտքովս չի անցել, որ միգուցե եթե հանձնվեմ ոստիկանությանը՝ գործս կվերանայեն, ու արդարացի վճիռ կկայացվի։ Չգնացի այդ քայլին՝ հիշելով 1996 թվականը, երբ կատարված դեպքից մի քանի ժամ անց, իմ պահանջով, ոճրագործի հետ միասին ներկայացանք ոստիկանություն։ Դատաքննության ժամանակ ինքնակամ հանձնվելը հաշվի չառնվեց, անգամ երբ՝ փաստացիորեն ոստիկանությունը սկզբում մեզ չէր հավատում, ու դժվարությամբ ենք կարողացել նրանց համոզել, որ իրոք դեպքը տեղի է ունեցել։

Դատաքննության ժամանակ հաշվի չառնվեց նաեւ այն, որ ոճրագործը հենց սկզբից խոստովանեց իր կատարածի մասին։ Դատարանը աղավաղեց բոլոր փաստերը, ու ինձ՝ վկայի՛ս, համարելով ոճրագործ, սահմռկեցուցիչ դաժանությամբ մահվան դատապարտեց։ Այն հանգամանքը, որ քսան տարի բանտային պայմաններում կալանք կրելուց հետո պայմանական ազատության հնարավորություն է ստեղծվել, ոչ մի ցմահ ազատազրկման դատապարտվածի համար էլ հույսի աղբյուր չի կարող հանդիսանալ։ Այդպես կարող է պատկերացում կազմվել միայն դրսից՝ կաբինետներից, որտեղ չեն կարող իմանալ, թե մարդ արարածի համար ի՛նչ է նշանակում կյանքը՝ չորս պատի մեջ։ Էլ չեմ ասում, թե ինչ անմարդկային դաժան ու նվաստացուցիչ պայմաններում ենք գտնվել մինչեւ վերջին մի քանի տարիները։

Ցմահականների առողջությունն այնպես է քայքայվել, որ ոչ թե 20, այլ՝ 5 տարում էլ նրանցից շատերն առնվազն հաշմանդամ դարձած կլինեն, եթե խոսենք միայն ֆիզիկական գոյատեւման մասին։ Ամբողջ անկեղծությամբ եմ ասում, որ որպես ծնողներիս արժանի զավակ, որպես տղամարդ, որպես քրիստոնյա հայ գերադասում եմ պայքարի մեջ մահանալ, քան՝ շարունակել մնալ տղամարդու եւ ընդհանրապես մարդ արարածի անձը նվաստացնող պայմաններում, կամ՝ արդարության վերականգնման ճանապարհին հանկարծ ակամայից իրոք հանցագործ դառնալ։ Առայժմ միակ ելքը ներում ստացած 42 նախկին մահապարտների գործերի արդարացի ու անհատական վերանայումն է։ Մեր միակ հույսը սա է։ Իսկ եթե այս անգամ էլ արդարությունը չվերականգնվի… Ասե՛ք՝ ի՞նչ անեմ։ Ի՞նչ քայլի դիմեմ, որ կարողանամ օրենքի սահմաններում ապացուցել, որ ես մարդասպան չեմ, որ ինձ ներկայացված մեղադրանքը ճիշտ չէ:

Սողոմոն Քոչարյան

2004 թվականի դեկտեմբերի 9-ին «Գորիս» ՔԿ հիմնարկից կատարածս փախուստի առթիվ ՀՀ ԶԼՄ-ները հանդես եկան բազմապիսի մեկնաբանություններով, որոնցից եւ ոչ մեկը չի համապատասխանում իրականությանը: Մինչդեռ փախուստիս իրական պատճառները առաջացել էին համատարած անարդարության, անօրինականության ու մարդատելիության մթնոլորտը թոթափելու նպատակով, մթնոլորտ, որին տասը տարի շարունակ ենթարկվել ենք Պատժի Առավելագույն Չափ կոչվող պատժարաններում: Իշխանությունների անտարբերության ու դատաիրավական համակարգի կոռումպացվածության պարագաներում՝ մեզ ընդամենը մնում էր դիմել փախուստի եւ կամ ինքնասպանության միջոցով վերջ դնել մեր կյանքին:

Տասը տարի շարունակ համապատասխան մարմիններին հղած իմ բազմաթիվ դիմումներն ու խնդրանքներս դատապարտված են եղել լռության, անգամ մահապատիժս ի կատար ածելու պահանջներն ու պնդումներս մնացել են անարձագանք: Իմ կատարած «փախուստ»-ով փորձել եմ նաեւ ապացուցել, որ ՊԱՉ-ի դատապարտյալը վայրենի չէ եւ կարող է իր տեղն ունենալ առողջ հասարակության մեջ: Ազատության մեջ գտնվելուս 36 օրերի ընթացքում որեւէ քաղաքացի չի տուժել: Որեւէ վնաս չի հասցվել անգամ ինձ մահապատիժ կարդացած դատավորին ու այն քննիչներին, որոնք ծեծի ու սպառնալիքների միջոցով ինձանից ցուցմունքներ էին կորզում:

Մինչդեռ այդ 36 օրերի ընթացքում տեսել եմ ժողովրդի դեմ ուղղված ինչպես պետական, այնպես էլ մասնավոր հիմնարկությունների կողմից իրականացվող անօրինականություններ, որոնք մնում են անպատիժ, եւ դա դարձել է օրինաչափ երեւույթ: Տեսել եմ, թե ինչպես են ժողովրդի մեջ օրեցօր աճում  հարմարվողականությունն ու ստրկամտությունը: Սակայն դեռ ուզում եմ հավատալ, որ կգտնվեն իշխանությունների մեջ այն պետական գործիչները, որոնք կարող կլինեն արդարացի վճիռներով կասեցնել ՊԱՉ-ի դատապարտյալների հետագա ինքնասպանություններն ու փախուստները` սրանով սկիզբ դնելով արդարության վերականգնման համընդհանուր գործընթացին: Մենք նորից ենք ասում՝ մեզ հարկավոր չէ այլ բան, քան մեր գործերի վերանայում եւ նոր արդարացի դատավճիռների ընդունում: