«Մեզ ոչինչ չի բաժանի, եթե, իհարկե, հրեա չես». Լիլիթ Ավագյանի հոդվածը

«Ընտանեկան բռնության մասին» օրենքի նախագիծը միանշանակ չի ընկալվում ոչ այն պատճառով, որ ինչ-որ մեկը դեմ է, որ ընտանիքներում լիակատար համերաշխություն լինի: Պատճառն այն է, որ այս նախագիծն աշխատելու ֆինանսական, սոցիալական, ինչպես նաեւ՝ հանրային վստահության ռեսուրս չունի: Համոզիչ չեն օրենքի նախագծի հեղինակների փաստարկները, թե ինչու Սահմանադրությամբ, գործող օրենսդրությամբ հնարավոր չէ պայքարել ընտանեկան բռնության դեմ: Առավել եւս, որ նախագիծը պաշտպանող պաշտոնյաների, մասնավորապես, հանրապետության ամենահարուստ պաշտոնյաներից մեկի՝ արդարադատության նախարար Դավիթ Հարությունյանի հումանիզմն ու բռնության ենթարկված մարդկանց հանդեպ կարեկցանքը երբեւէ չենք տեսել:

Ամեն ինչ ավելի են խճճում այս օրենքի նախագծի շուրջ քննարկումների առիթ դարձած «հայու գեն», «հայկական ավանդական ընտանիք» բառակապակցությունները. մի դեպքում՝ հեգնանքով, մյուս դեպքում՝ անհասկանալի լրջությամբ: Մասնավորապես, երբ ՄԻՊ Արման Թաթոյանն ասում է, թե «Ցանկացած օրենսդրական ակտ, այդ թվում՝ սա, չի կարող խաթարել Հայաստանում ավանդական ընտանեկան արժեքները», ուրեմն պետք է հղում անի՝ իրավական ուժ ունեցող ո՞ր փաստաթուղթն է ձեւակերպում «հայկական ավանդական ընտանիքի արժեքներ» հասկացությունը:

Եվ ի՞նչ անհրաժեշտություն կա օրենքի այս նախագիծը «հայկական ավանդական ընտանիք» բառակապակցությանը հակադրել կամ համադրել:

Ընտանիքներում վեճ, ծեծ, խոշտանգում եղել է միշտ, բոլոր երկրներում, բոլոր ժամանակներում: Սոկրատեսի կինը՝ Քսանթիպան, ըստ աղբյուրների, անգամ ձեռք էր բարձրացնում իր «անբան» ամուսնու վրա, որն ամբողջ օրը «փիլիսոփայում» էր, իսկ ընտանիքի ողջ հոգսը կնոջ ուսերին էր:

 Բացի այն, որ 6-ամյա Մոցարտին հայրը 3 տարի շարունակ հյուրախաղերի ռեժիմում էր պահում՝ հյուծելով երեխային, ավելի ուշ արդեն Մոցարտի ընտանիքում կնոջ հետ նյութական խնդիրների շուրջ վեճերը հասնում էր ձեռնամարտի:

Հեգնել հայ կանանց, թե նրանք սիրում են իրեն ծեծող ամուսիններին, քանի որ «եթե ծեծում է, ուրեմն սիրում է»,անհարկի դիտարկում է: Վիլյամ Սարոյանի կինը՝ ամերիկաբնակ հրեա, նրանից թաքցնում էր ազգությունը («Ոչինչ չի կարող աշխարհում մեզ բաժանել, եթե, իհարկե, հրեա չես»,- ասել էր Սարոյանը): Ըստ Սարոյանի որդու՝ «Եվ մի գիշեր, անկողնում, երկուսով սեր անելուց անմիջապես հետո, երբ Քարոլն (Սարոյանի կինը.-Լ.Ա.) իրեն ապահով էր զգում, ամուսնուն հայտնում, որ ինքն իրականում հրեուհի է»: Սարսափելի սկանդալից հետո Սարոյանը թողնում է ընտանիքը: Եվ նույն կնոջ հետ էլ 4 տարի անց դարձյալ ամուսնանում է, եւ նրանց ընտանեկան կյանքը հաջորդ 4 տարիներին եւս ուղեկցվում է ընտանեկան ուժեղ վեճերով: Հիմա՝ Սարոյանի կինը եւ՞ս մտածում էր՝ եթե ծեծում է, ուրեմն սիրում է:

Հոդվածը պատրաստելուց առաջ մանրամասն ծանոթա «Ընտանեկան օրենսգրքին», վիճակագրությանը: ԱՄՆ-ում, Եվրոպայում ընտանեկան բռնությունների վիճակագրությունը՝ չնայած խիստ օրենքների, չի նվազում:

Նախագծի նորարարությունը թերեւս հոդված 4-ում նկարագրված՝ բռնության զոհերի ապաստարանի մոդելն է. «Անվտանգ եւ համապատասխան անվտանգության համակարգով համալրված ժամանակավոր կացարան, որտեղ նաեւ անհատույց տրամադրվում է սնունդ, հագուստ, սոցիալական աջակցություն, հոգեբանական խորհրդատվություն, իրավաբանական խորհրդատվություն ու օգնություն, բժշկական օգնություն եւ սպասարկում, իսկ երեխաններին` նաեւ կրթության հնարավորություն»: Բայց սա այնքան անիրականանալի մոդել է. ի՞նչ միջոցներից է պետությունը հատկացնելու այդ նպատակով գումարը, երբ անգամ «Շտապօգնություն» ծառայությունն է ցանկանում ամբողջապես վճարովի դարձնել:

Այն, որ Հայաստանում այս նախագիծն իրականացնելու միջավայր չկա, բավական է ծանոթանալ այն կառույցներին, որոնց վրա, ըստ նախագծի, դրված է օրենքի կատարումը:

1. ՀՀ աշխատանքի եւ սոցապ նախարարություն: Այս կառույցի աշխատանքը նկարագրող մեկ օրինակ. «Հաշմանդամության կարգ ստանալու համար սոցապ նախարարության բժշկասոցիալական փորձաքննության գործակալության հանձնաժողովների անդամները մինչեւ 250 հազար դրամ են պահանջում։ «Լոգոս» իրավապաշտպան կազմակերպության ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ կարգը փոփոխելու համար եւս կաշառքի հատուկ գներ են սահմանված։ «Եթե մարդը 3-րդից 2-րդ կարգ պիտի ստանա, ասում են 30 000 դրամ բեր, 2-րդից՝ 1-ին՝ թվերը 50-80 հազար դրամով աճում են»։
2. ՀՀ կառավարությանն առընթեր ՀՀ ոստիկանություն…Վերջին 7 տարիների ընթացքում ոստիկանությանը պետբյուջեից հատկացված գումարները գրեթե կրկնապատկվել են՝ 34.7 մլրդ դրամից ՝ 61.7 մլրդ դրամի: Վերջին 10 տարվա ընթացքում, ըստ պաշտոնական վիճակագրության, Հայաստանում հանցագործությունների թիվը կրկնապատկվել է՝ 9 000-ից դառնալով 18 000:
3. ՀՀ դատարաններ: Ըստ «Կոռուպցիայի համաշխարհային բարոմետր»-ի հարցման՝ Հայաստանում հարցվածների 69 տոկոսը դատական համակարգը համարում է կոռումպացված է կամ ծայրահեղ կոռումպացված:
4. Գլխավոր դատախազություն: Տե՜ս նախորդ կետը:
5. ՀՀ ԿԳՆ: Հիշենք ընտրակեղծարարության մեջ ներգրավված հհկ-ական տնօրեններին եւ փաստը, որ մինչեւ օրս ուսուցչից աշխատանքի ընդունելու համար մինչեւ 5000 դոլար կաշառք են պահանջում:
6. ՀՀ առողջապահության նախարարություն: «Ժամանակ» թերթն ահազանգ է ստացել Նուբարաշենի հոգեբուժարանի հիվանդների հարազատներից, որ հոգեբուժարանների օպտիմալացման որոշումից հետո բժիշկները հիվանդների հարազատներից գումար են պահանջում՝ ասելով, թե այժմ նոր կարգ է գործում. կա՛մ իրենց հիվանդին պետք է տանեն տուն, կա՛մ ամեն ամիս 120 հազար դրամ վճարեն նրան հոգեբուժարանում պահելու համար:
7. ՄԻՊ գրասենյակ: Այստեղ մինչեւ հիմա չեն կողմնորոշվում՝ «Տոնածառի գործով» ձերբակալված Գեւորգ Սաֆարյանը քաղբանտարկյա՞լ է, թե՞ վտանգավոր հանցագործ:

Այն, որ ՀՀ-ում կա ընտանեկան բռնություն, ոտնահարվում են մարդկանց իրավունքներն ու ազատությունը,իշխանությունները կոռումպացված են, կա գողություն, մարդասպանություն, պատճառը վատ օրենքները չեն:

Հնարավորինս նվազեցնել ընտանեկան բռնությունները, օգնել բռնության զոհերին…Կարելի է հասկանալ օրենքի նախագծին կողմ մարդկանց: Եթե միայն նրանց ցանկությունը չհիշեցներ մի պատմություն: Քիմիկոսի աշակերտը պարծենում է ուսուցչի մոտ, թե շուտով ստեղծելու է մի նյութ, որն իր մեջ լուծելու է բոլոր մյուս նյութերը: «Իսկ ինչի՞ մեջ ես պատրաստվում այն պահել»,- հարցնում է ուսուցիչը…