Զուգահեռներ եւ ոչ միայն... չինովնիկների ահ ու սարսափը

Անցած ամիս հայրենի Ազգային Ժողովը համարյա միաձայն ընդունեց այսպես կոչված հակակոռուպցիոն փոփոխությունների փաթեթը: Մենք արդեն մեկ անգամ գրել ենք այն մասին, որ այդ փաթեթում կան լուրջ խնդիրներ:

Մասնավորապես, նշել էինք, որ ապօրինի հարստացման մեղադրանքից խուսափելու համար պաշտոնյաները կկարողանան իրենց գույքը գրանցել այլ անձանց (օրինակ՝ զոքանչի կամ հարեւանի) անունով, այնինչ այլ երկրներում պաշտոնյաները պարտավոր են հայտարարագրել նաեւ փաստացի օգտագործվող գույքը... Բերել էինք Եվրոմայդանից հետո Ուկրաինայում կատարված հակակոռուպցիոն բարեփոխումների օրինակը, որոնց ֆոնին շատ լավ երեւում է հայաստանյան փոփոխությունների ձեւականությունը:

Սակայն հակակոռուպցիոն ցանկացած պայքար պահանջում է մի շատ կարեւոր (ըստ էության, ամենակարեւոր) բաղադրիչ՝ անկախ իրավապահ մարմին, որն ունի թե քննչական, եւ թե օպերատիվ-հետախուզական լիազորություններ:

Այդպես, Ուկրաինայում կատարված փոփոխությունների արդյունքում ստեղծվեց Ազգային հակակոռուպցիոն բյուրոն, որը զբաղվում է բարձրաստիճան պաշտոնյաների կոռուպցիոն գործերը քննելով: Բյուրոյի դետեկտիվները ունեն թե՛ քննչական, եւ թե՛ օպերատիվ-հետախուզական լիազորություններ։ Բյուրոն անգամ ունի իր հատուկ նշանակության ջոկատը («սպեցնազը»):

Հակակոռուպցիոն բյուրոյի թե՛ ղեկավարը, եւ թե՛ 200-ից ավելի դետեկտիվները նշանակվել են հինգաստիճան մրցույթի արդյունքում, որի հանձնաժողովի կազմում եղել են նաեւ քաղաքացիական հասարակության ու խարդախության դեմ պայքարի եվրոպական բյուրոյի ներկայացուցիչները: Այսինքն, հասարակական կազմակերպությունները հավանություն են տվել բյուրոյի ղեկավարի եւ դետեկտիվների թեկնածություններին՝ մրցույթից դուրս թողնելով անցանկալի կադրերին:

Արդյունքում, Ազգային հակակոռուպցիոն բյուրոն (ՆԱԲՈւ-ն) դարձավ իրապես անկախ երկրի իշխանություններից եւ կարողացավ անկաշկանդ քննել բարձրաստիճան պաշտոնյաներին:

Բյուրոյի դետեկտիվները, օրինակ, վերջերս ձերբակալեցին ամբողջ Ուկրաինայի հարկային ծառայության պետին, որին չօգնեց նախագահ Պորոշենկոյի հետ մտերմությունը (անգամ դատարանում պաշտոնյային պաշտպանում էր Պորոշենկոյի փաստաբանը, իսկ դատարանի դահլիճից նրան սատարում էին իշխող կուսակցության մոտ 20 պատգամավորներ):

Ձերբակալվեց նաեւ Ուկրաինայի արեւելքի գլխավոր ռազմական դատախազը, որը չկարողացավ բացատրել, թե որտեղից է իր քաղաքացիական կինը մի տարում հարստացել մոտ 80 հազար դոլարով: Այս դեպքը հետաքրքիր էր նրանով, որ բարձրաստիճան դատախազը փորձեց հերքել այդ կնոջ՝ իր քաղաքացիական կին լինելու փաստը (ասելով՝ «կինս չէ, ընդամենը հետը մի քանի անգամ քնել եմ, որի արդյունքում ընդհանուր երեխաներ ունենք»): Սակայն ՆԱԲՈւ-ի դետեկտիվները գտան դատախազի ու այդ կնոջ քաղաքացիական ամուսիններ լինելու բազմաթիվ ապացույցներ (օրինակ, որ իրենք քննությունը սկսելուց առաջ միասին արձակուրդ են մեկնել, միասին են ապրել, օրական մի քանի անգամ զանգել են իրար եւ այլն):

Իր գոյության մեկուկես տարվա ընթացքում հակակոռուպցիոն բյուրոն դատարան է ուղարկել բարձրաստիճան պաշտոնյաների 65 գործ, որոնցով կոռուպցիոն գործարքների ընդհանուր գումարը կազմել է մոտ 80 միլիոն դոլար:

Գործերի մեծ մասը հենց ապօրինի հարստացման հոդվածով է: Պաշտոնյաներին ու դատավորներին գաղտնի հետեւելով, գաղտնալսելով եւ օպերատիվ-հետախուզական այլ միջոցներով դետեկտիվները պարբերաբար գտնում են դեպքեր, երբ պաշտոնյաները այլ անձանց վրա գրված թանկ մեքենաներով են երթեւեկում եւ ապրում են թանկ տներում, որոնք կամ չեն հայտարարագրվել, կամ չէին կարող ձեռք բերվել աշխատավարձով:

Բյուրոն քննում է նաեւ պետական միջոցները մսխելու գործեր, որոնց արդյունքում բյուջե են վերադարձվում գումարները: Բյուրոյի առավել հետաքրքիր գործերից մեկն էլ կապված է նրա հետ, թե ինչպես է «Նեֆտեգազ-Ուկրաինա» պետական կորպորացիայի ղեկավարը փորձել ճնշում գործադրել էներգետիկայի նախարարի վրա:

ՆԱԲՈւ-ն դարձել է Ուկրաինայում կաշառք վերցնող, պետական միջոցները մսխող, «ատկատ» վերցնող, տենդերները «ընկերներին» տվող եւ ապօրինի հարստացող պաշտոնյաների, դատավորների ու պատգամավորների ահ ու սարսափը: ՆԱԲՈւ-ից չի փրկի ոչ Պորոշենկոյի հետ մտերմությունը, ոչ էլ իշխող կուսակցության անդամ լինելը:

Իսկ Հայաստանում չկա նման իրավապահ մարմին: Կա Ազգային անվտանգության ծառայությունը, որն ամբողջությամբ կախման մեջ է Բաղրամյան 26-ից (ինչը բնական է) եւ կա Հատուկ քննչական ծառայությունը, որի պետին առանց որեւէ մրցույթի նշանակում է երկրի նախագահը (եւ յուրաքանչյուր օր կարող է ազատել պաշտոնից) եւ որի քննիչները եւս նշանակվում են առանց մրցույթի: Ավելին, Հատուկ քննչական ծառայությունը չունի օպերատիվ-հետախուզական լիազորություններ (ունի միմիայն քննչական լիազորություններ) եւ իր վարույթում գտնվող կոռուպցիոն գործերով օպերատիվ-հետախուզական գործառույթները իրականացնում է Ազգային անվտանգության ծառայությունը:

Դանիել Իոաննիսյան