Հույժ անհրաժեշտ պատահականություններ. հոկտեմբերի 27-ի արձագանքները

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի հունիսի 23-ի համարում

1999-ի հոկտեմբերի 27-ի ահաբեկչության գործով դատավճիռը 2004-ի փետրվարի 27-ին վերջնականապես մտավ ուժի մեջ. այդ օրը վճռաբեկ դատարանը, քննելով 3 ամբաստանյալների՝ Էդիկ Գրիգորյանի, Աշոտ Կնյազյանի եւ Համլետ Ստեփանյանի վճռաբեկ բողոքները, դատավճիռ արձակեց, որը վերջնական է եւ բողոքարկման ենթակա չէ: Թվում է՝ հնչեցին վերջին ակորդները, սակայն հոկտեմբերի 27-ի արձագանքները եւ ետահաբեկչական դեպքերը շարունակում են բորբոքել հասարակության հետաքրքրությունը: Եւ այսպես. դրամատիկ դատավարության ավարտից հետո մամուլում հայտնվեցին Նաիրի Հունանյանի «քսիֆները», որոնցով նա տեղեկացնում էր, որ իր վերաքննիչ բողոքը չեն ընդունել: Իշխանությունը ակնհայտորեն վախենում էր ահաբեկչության պարագլխի կրկին դատարանում հայտնվելուց:

Վերաքննիչ բողոքներ թույլ չտվեցին ներկայացնել նաեւ Կարեն Հունանյանին, Դերենիկ Բեջանյանին, Վռամ Գալստյանին. այն անձանց, ովքեր բնույթով անհավասարակշիռ էին եւ ոչ միշտ կառավարելի, ուստի իրենցից պոտենցիալ վտանգ էին ներկայացնում: Վերաքննիչ ու վճռաբեկ գնացին առավել վստահելիները՝ Գրիգորյանը, Կնյազյանը, Ստեփանյանը: Հետագայում մենք պարբերաբար տեղեկանում էինք, որ հարազատներին չեն թույլատրում տեսակցել Հունանյանների հետ, նրանց նամակները խիստ գրաքննության են ենթարկվում, լրագրողներին չթույլատրեցին այցելել նրանց, եւ այդ ամենն արվում էր 27-ի անջատված մասի անվան տակ, որով, սակայն, վերջիններս ընդամենը որպես վկաներ են անցնում: Հաջորդ ահազանգը, որ թվում է՝ պետք է ալեկոծեր ողջ հանրությանը, Վռամ Գալստյանի ինքնասպանությունն էր:

Դեռ դատավարության ժամանակ քեռին մի քանի սենսացիոն հայտարարություններ էր արել. նախ՝ ասել էր, որ ահաբեկչությունը «սրանց (Հունանյանների-խմբ.) խելքի բանը չի», ապա պատմել էր, թե Էդիկ Գրիգորյանն իրեն ասել է՝ զենքերի պահունակները կդնես ԱԺ նստարաններից մեկի տակ, կգան՝ կվերցնեն: Եւ քանի որ այդ պահունակները քննությամբ չհայտնաբերվեցին, ուրեմն՝ դրանք իսկապես վերցրել էին, իսկ դա նշանակում է՝ 27-ը միայն այս 7-ի ձեռքի գործը չէ, նրանք ԱԺ-ում օժանդակողներ են ունեցել: Այս ամենից բացի, քեռին նաեւ դատարանում հայտարարել էր, որ իրեն մեկուսարանում փորձել են «փչացնել», որ իրեն բռնի ներարկումներ են անում: Իսկ 2003-ի գարնանը Վռամի «հիվանդության» պատճառով մոտ 6 ամսով դատավարությունն ընդհատեցին: Դատը վերսկսվելուն պես նա հայտարարեց, որ ինքը հիվանդ չի եղել:

Նա նաեւ պարբերաբար հայտարարում էր, որ ձայներ է լսում, իր վրա աշխատում են, իրեն ճնշում են եւ այլն: Նման հոգեվիճակում գտնվող մարդուն, թվում է, պետք է ուշիուշով հսկեին, սակայն փաստորեն՝ դժբախտ պատահարը տեղի ունեցավ ամենապաշտպանված վայրում՝ մեկուսարանում: Ընդ որում, ընդամենը 3 օր առաջ նա դիմել էր այլ խուց տեղափոխվելու խնդրով, եւ մեկուսարանի ղեկավարությունն ընդառաջել էր: Հաջորդ օրը նրան գտել էին կախված: Ոմանք կարծում են, որ սա սպանություն էր, մյուսները՝ որ Վռամ Գալստյանին հետեւողականորեն ինքնասպանության հասցրին: Այս վարկածի կողմնակիցները որպես մոտիվ մատնացույց են անում մի կարեւոր հանգամանք. նա գիտեր՝ ով է սպանել Արմենակյանին, նա ահաբեկիչներից ամենաբացն էր, եւ նրա հետ համապատասխան աշխատանք տանելու դեպքում՝ հնարավոր էր բացահայտել ահաբեկչությունը:

Որ սա սովորական ինքնասպանություն չէր, վկայում է նաեւ այն հանգամանքը, որ մեկուսարանում կատարված ծառայողական քննության արդյունքում ոչ ոք չի պատժվել. քննությունը պարզել է, որ մեկուսարանի աշխատակիցները ոչ մի մեղք չունեն կատարվածի մեջ: Այսինքն, գոնե անփութության կամ թույլ հսկողության հանցակազմ չկա: Քեռու մահը դատավարությանը հաջորդած շրջանի միակ ուշագրավ իրադարձությունը չէ. այս շարքում պետք է նշել առաջին ատյանում դատը վարած՝ իշխանության պատվերն ամբողջությամբ կատարած դատավոր Սամվել Ուզունյանին, որին վերջերս նշանակեցին Նոր Նորքի դատարանի նախագահ: Այս դատավորն էր, որ դատարան չբերեց վկաների մեծ մասին, աչք փակեց Վռամ Գալստյանի հայտարարությունների առաջ (գոնե ձեւականորեն չպարզեց, թե ինչ բռնություններ են կիրառվել նրա նկատմամբ), հրաժարվեց Հունանյանի վերաքննիչ բողոքն ընդունելուց եւ այլն:

Ոմանք 27-ին առնչվող դեպքերի շարքին են դասում նաեւ Մուշեղ Մովսիսյանի ավտովթարը եւ Շենգավիթի թաղապետի ընտրությունները: Առաջին հայացքից կարող է թվալ, թե 27-ն ինչ կապ ունի Շենգավիթ համայնքի ընտրությունների հետ, սակայն դատավարությանն ուշադրությամբ հետեւած անձինք կհիշեն, որ Դերենիկ Բեջանյանը հենց ԱԺ դահլիճից զանգահարել էր Ծերեթելի փողոցի վրա գտնվող սրճարաններից մեկում հավաքված իր երկրապահ ընկերներին եւ հայտնել. «Ֆուտբոլիստին խփել ենք՝ եկեք»: Այս սրճարանում հավաքված  երկրապահների պարագլուխ Ղռերի Ավոն՝ Ավետիք Գիրգորյանը, այժմ Շենգավիթի թաղապետի գլխավոր թեկնածուն է, որին առաջադրել եւ առաջ են մղում նախագահականից:

27-ի նախաքննության նյութերից հայտնի է նաեւ, որ Բեջանյանը եւ ահաբեկչության համար զենք հայթայթած Սարգիս Եթիմյանն Ա.Գրիգորյանի զինակիցներն են  (1999 թվականի խորհրդարանական ընտրությունների ընթացքում, երբ Ա.Գրիգորյանը ԱԺ պատգամավորի թեկնածու է եղել, Դ.Բեջանյանը հանդես է եկել որպես նրա վստահված անձ), եւ անգամ նախաքննությամբ մի վարկած է քննվել, որ հոկտեմբերի 27-ին օգտագործված զենքը պատկանել է Շենգավիթի երկրապահներին: Ահաբեկչությանն առնչվող դեպքերի շարքը եզրափակենք օրենսդրական փոփոխությամբ, որը հնարավորություն է տալիս ցմահ ազատազրկման դատապարտվածներին՝ ներման համար դիմում ներկայացնել ոչ թե 20, այլ՝ 15 տարի նստելուց հետո: Եթե հաշվի առնենք, որ հոկտեմբերի 27-ի ահաբեկիչներն արդեն 7 տարի (օրն՝ օրուկես հաշվելու դեպքում) նստած են, ապա ներում ստանալու համար նրանց մնում է նստել ընդամենը 8 տարի: Ոմանց կարող է թվալ, թե մենք խտացնում ենք գույները եւ տուրք տալիս լրտեսական կրքերին, սակայն վերջին կես տարում տեղի ունեցած այս բոլոր դեպքերի միջեւ տրամաբանական կապ չտեսնելու համար մեծ ճիգեր կպահանջվեին:

Արմինե Օհանյան