«Բարձր» եւ «ցածր» մշակույթներ. «սիրո՞ւմ եք Բրամս»

03/06/2017 schedule11:35

Զանազան աստղերին, ռաբիս երգի վարպետներին հանրապետության նախագահի մեծարանքն ու այլեւայլ կոչումներ շնորհելը սրամտություններով ու սարկազմով ենք ընդունում:

Մշակութաբանական տեսանկյունից ոչ մի տարօրինակ բան չի կատարվում. երբ երկրի առաջին դեմքերը, խոշոր հաշվով, ռաբիս մշակույթի, ռաբիս մտածողության կրող են, ապա օրինաչափ է, որ եւ՜ Ավետ Բարսեղյանն է մշակույթի վաստակավոր գործիչ, եւ՜ դաշնակահար Սվետլանա Նավասարդյանը:

Ռաբիս է ՀՀ քաղաքական ղեկավարների բառամթերքը, փողի հանդեպ վերաբերմունքը, հսկայական պալատներում բնակվելու ցանկությունը, թանկարժեք իրերի հանդեպ թուլությունը: Երաժշտության հանդեպ նրանց պատկերացումներն էլ պարզունակ են. որքան հայտնի է, առաջին դեմքերից ոչ ոք երաժշտական կրթություն չունի, որեւէ երաժշտական գործիքի չի տիրապետում (նրանց միջավայրում էլ վարչապետ Կարեն Կարապետյանը՝ հարվածային գործիքին փայտիկներով հարվածելով՝ վիրտուոզ կատարողի համբավ է ձեռք բերել):

Ինչ վերաբերում է զանգվածային մշակույթը տիրաժավորելու, այդ մշակույթի տարածողներին կանաչ ճանապարհ տալու մասին քննադատությանը, ապա նկատենք, որ ռաբիսի, զանգվածային մշակույթի առաջն առնելու փորձերը հաջողություն կունենան նույնքան, որքան հաջողություն կարող են ունենալ արեւածագը կամ մայրամուտը խոչընդոտելու փորձերը:

Առհասարակ, բարձր եւ ցածր որակի արվեստի միջեւ հակամարտությունը նույնքան հին է, որքան մշակույթն` ինքը: Համոզվելու համար բավական է ծանոթանալ անտիկ գրականությանը: Դեռեւս Արիստոտելը սահմանել էր մի սանդղակ, ըստ որի` Հոմերոսի գործերը համարվում էին բարձրարժեք, բարձրարվեստ, իսկ Էսքիլեսի, Սոֆոկլեսի, Եվրիպիդեսի գործերը` ոչ այնքան արժեքավոր, մի աստիճան ցածր: Այն հիմնավորմամբ, որ նրանց ստեղծագործությունները հասցեագրված էին «հասարակ» մարդկանց, ամբոխին: Ըստ Արիստոտելի` ցածր հասարակությանը հասանելի, մատչելի մշակույթը հենց ցածր ժանր է: Այսօրվա չափանիշներով` խոսքը հենց զանգվածային, փոփ մշակույթի մասին է:

Այն, ինչ անտիկ շրջանում էլիտար արվեստ չէր համարվում, համամարդկային արժեք ստացավ, համարվեց դասական արդեն Վերածննդի շրջանում: Ռաբլեն, Սերվանտեսը, մյուսները վերաձեւեցին բարձր ու ցածրարժեք մշակույթների սահմանը:

Տարիներ առաջ զրուցում էի երգեհոնահար Վահագն Ստամբոլցյանի հետ: Նա ընդունում էր Բախի, Հենդելի երաժշտությունը: Ասում էր, որ երաժշտություն երեւույթը իր համար հիմնավորում ունի, քանի որ երաժշտություն ստեղծել են Բախն ու Հենդելը: Երբ տվեցի այլ կոմպոզիտորների անուններ, մաեստրոն կարճ ասաց. «Բախ եւ Հենդել»: Օրինակ՝ Առնո Բաբաջանյանի երաժշտությունը մաեստրոն համարում էր «քաղցր», իսկ այսօր Բաբաջանյանի երաժշտությունը գրեթե դասական է:

Ժամանակին վուլգար, ծիծաղաշարժ համարվող Չապլինի, Լոյդի ֆիլմերը, որոնք ծիծաղեցնում, զվարճացնում էին հատկապես ամբոխին, ժամանակի մեջ դարձան դասականներ, ժամանակից ու տարածությունից բարձր արժեքներ:

Հիմա շուկայական հարաբերություններ են, եւ պետությունը չունի հստակ ուղենիշ՝ ո՞րն է «բարձր» մշակույթ, որը՝ զանգվածային: Հեռուստատեսությամբ շոուներ են, շատ սերիալներ:

«Ինչո՞ւ»: Այս հարցը պետք է ուղղել ոչ թե Վաստակավոր արտիստի կոչում շնորհող Սերժ Սարգսյանին, այլ հասարակությանը: Ինչո՞ւ ազատ տեղեր կան դահլիճում, երբ բեմում, դաշնամուրի առաջ Սվետլանա Նավասարդյանն է, իսկ շոու-բիզնեսի հատկապես ռաբիս կատարող «աստղերի» համերգին ասեղ գցելու տեղ չկա:

«Բարձ» եւ «ցածր» մշակույթի մասին պատկերացումները երբեմն հակոտնյա են: «Բարձր» մշակույթ են Բնությունը, Սեւանա լիճը, միջնադարյան վանքերը, Հանրապետության հրապարակը: Բայց այդ «բարձր» մշակույթը դառնում է խորովածանոց, երբ մենք այդ վայրերը սկսում ենք դիտարկել իբրեւ խորոված պատրաստելու հարմար վայրեր: Հատուկենտ մարդիկ են գնում բնությամբ, ճարտարապետությամբ հիանալու՝ առանց խորովածի պատրաստումն աչքի առաջ ունենալու: Թեեւ քանի-քանիսը կվիճարկեն ասածս՝ պնդելով, թե հաջող խորոված պատրաստելը եւս բարձր արվեստ է…

Ռաբիսը մտել է մեր կյանքի բոլոր ոլորտներ:

Պետական միջոցներով պարբերաբար վերահրատարակվում է Նարեկացու «Մատյանը»: Ի դեպ, Նարեկացու հանդեպ անհասկանալի սերը, Նարեկից բուժվելու զանգվածների ակնկալիքները ստիպել են գրահրատակիչներին ՝ քայլ անել դեպի զանգված. գրախանութներում «Մատյան ողբերգության» պոեմը վաճառվում է արդեն փոքրիկ բարձով, փաթեթավորված: Որպեսզի Նարեկը բացառապես բուժիչ նպատակով օգտագործողները բարձի փնտրտուքի վրա ժամանակ չծախսեն: Նարեկացին բարձր մշակույթ է, բայց երբ Նարեկը պահանջված է բարձի տակ դնելու նպատակով, արդեն ավտոմատ դառնում է ռաբիս:

Կոմիտաս հնչում է մեր բոլոր երգչախմբերի կատարմամբ: Ընդ որում` կիսադատարկ դահլիճներում, անգամ` երբ մուտքն ազատ է: Առհասարակ, Նարեկացու, Կոմիտասի անուններն օրվա մեջ 100 անգամ արտաբերելուց աստվածավախ կամ իսկակա՛ն երաժշտության սիրահար չեն դառնում: Քանի՞ հոգի է կարդացել «Մատյան ողբերգությանը»: Պաշտոնյաներից, որքան հասկացա, միակ ընթերցողը ԱԺ պատգամավոր, Գյումրիի երբեմնի քաղաքապետ Վարդան Ղուկասյանն է: Նա ինքն իր մասին հենց Նարեկացու բառերով էլ արտահայտվեց. «Ես՝ եղկելիս ու թշվառականս»:

21-րդ դարում ամբողջ աշխարհը կերակրվում է զանգվածային մշակույթով, այդ թվում` եւ Հայաստանը: Որքանո՞վ է այդ մշակույթի պահանջարկը մեծ, մեր դեպքում դժվար չէ չափել: Մեր երեխաները դպրոցից բերում են հեռուստատեսությամբ լսած հումորները, երգում Հայաստանի վաստակավոր արտիստ Ռազմիկ Ամյանի երգերը: Ոչ մի երեխա բակից կամ դպրոցից չի բերում Շոպենի «Պոլոնեզը»:

Սակայն մերժել Ռազմիկ Ամյանին՝ որպես հակադրություն ներկայացնելով, օրինակ, Բախի երաժշտությունը, կարծում եմ, գրագետ չէ: Դրանք երկու տարբեր մշակույթներ են: Մեկը` բարձրակարգ, հետեւաբար` հարատեւ, մյուսը` զանգվածային, ենթադրում եմ՝ ժամանակավոր:

Հ.Գ. Վերնագիրը Ֆրանսուազ Սագանի հանրահայտ ստեղծագործության անվանումն է:

Լիլիթ Ավագյան

Տպել
8970 դիտում

Ucom-ի գլխավոր տնօրենը ելույթ է ունեցել աշխատաշուկային նվիրված համաժողովին

Արաբկիրում կառուցապատող ընկերությունը հարկեր չվճարելու նպատակով պայմանագրերում պակաս է նշել բնակարանների իրական արժեքը

Սպառնացել է վնասել մեքենան, ավելի ուշ կրակել է ավտոտեխսպասարկման կետի ուղղությամբ․ 32-ամյա տղամարդը կալանավորվել է

Ռուբլին էժանացել է․ ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 29-ին

Հայաստանն ԱՄՆ-ի ու Եվրամիության հետ անվտանգային հարցեր չի քննարկելու. Ստանո

Ինչո՞ւ ադրբեջանական լրատվամիջոցը չի հրապարակել Արայիկ Հարությունյանի հետ հարցազրույցը

Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրի

«Վանաձոր» ՔԿՀ-ի 17 ծառայողի նկատմամբ կիրառվել է կարգապահական տույժ

«Crocus City»-ի գործով Տաջիկստանում ձերբակալվել է 9 մարդ

Տեղի է ունեցել ՀՀ պաշտպանության նախարարին կից կոլեգիայի նիստ (լուսանկարներ)

Շիրակում գործում է պետական ծառայությունների անվան տակ գործող ինքնակոչների խումբ. Կարեն Սարուխանյանը զգուշացնում է

Ալեքսեյ Սանդիկովը կգործուղվի Մոսկվա

Ծանրամարտի աշխարհի առաջնությունը տեղի կունենա Երևանում. Հայաստանի հայտը ճանաչվել է լավագույնը

ԱԺ պատգամավորները կգործուղվեն Բեռլին

5 հայ ծանրորդ կմեկնի Թայլանդ՝ մասնակցելու վարկանիշային աշխարհի գավաթին

Հայաստանում տեղումների դադար է, ջերմաստիճանը կբարձրանա 8-10 աստիճանով

«Հայաստանի հեռուստատեսային և ռադիոհաղորդիչ ցանց»-ի տնօրենը հրաժարականի դիմում է ներկայացրել

200 եվրո՝ 200 հազար դրամի փոխարեն. առցանց անմաքս առևտրի շեմը ենթարկվել է փոփոխության

Սյունիքի մարզում դատավոր է նշանակվել

Իրավապահները խուզարկում են Ժիրայր Սեֆիլյանի ու «Բևեռ»-ի մյուս անդամների բնակարանները

Նոր Նորքի ոստիկանական բաժին ներխուժելու դեպքի շրջանակում խուզարկություն է անցկացվում ավելի քան 40 վայրում

Հորը ծեծելու, հարևանուհիներից մեկին սպանելու համար մեղադրվող տղամարդը հաշվառված է եղել հոգեկան առողջության կենտրոնում

Երևանում թմրամոլության և ապօրինի թմրաշրջանառության մի շարք դեպքեր են բացահայտվել (տեսանյութ)

Մարտի 30-ից 11 բանկի քարտապան կարող է օգտվել կենսաթոշակի և նպաստի հետվճարի ծրագրից. որոնք են դրանք

«Երևան ավտոբուս» ընկերության տնօրենն աշխատանքից ազատման դիմում է ներկայացրել

Զատկին ընդառաջ ՍԱՏՄ-ը վերահսկողական միջոցառումներ է իրականացնում ձվի շուկայում

Միաժամանակ մի քանի հոդվածով հետախուզվող տղամարդը ներկայացել է ոստիկանության բաժին

Կարեն Գիլոյանը հետևել է հեծանվուղու և մարզադպրոցի կառուցման աշխատանքներին

Գևորգ Պապոյանը Կորեայի ԱԳ փոխնախարարին ներկայացրել է «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնությունը

Փորձ է արվել Աբու Դաբիից Հայաստան ներմուծել առանց հայտարարագրման բջջային հեռախոսներ

Ինչ թեմայի շուրջ է կենտրոնանալու Բրյուսելում ԱՄՆ-Հայաստան-ԵՄ հանդիպումը. Միլլերը մանրամասներ է հայտնել

Երբ է սպասվում դեղձենու մասսայական ծաղկումն Արարատյան դաշտում

«Քո կառուցած շենքից տեսանելի է իմ տան անցուդարձը». Գագիկ Բեգլարյանը սպառնացել, հայհոյել է «Կապիտալ պլյուս»-ի տնօրենին

Առաջիկա շաբաթներին հնարավոր հարձակման մասին խոսակցությունները չափազանցված են. Սարգսյանը մանրամասնել է

Խուզարկել են գնդապետ Վոլոդյա Ավետիսյանի տունը, առգրավել համակարգիչ, տեսախցիկներ

Հայաստանն արգելափակել է Վլադիմիր Սոլովյովի հաղորդումների հեռարձակումը ՀՀ տարածքում

Թթուջուր-Նավուր ավտոճանապարհը բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցների համար փակ է

Լեհաստանը զորքեր կուղարկի Ֆրանսիա

Երևանում թալանել են «Տոյոտա Երևան»-ի վաճառքի բաժնի ղեկավարի «Տոյոտա»-ները

Ոչ միայն դեղերը, այլև վիտամինները, սննդային հավելումները պետք է պահվեն երեխաների համար անհասանելի վայրում. ԱՆ