Ինչ պետք է իմանալ` ատամնաբուժարանում հեպատիտով չվարակվելու համար. ոլորտը չվերահսկվող է

Հայաստանի ստոմատոլոգների, ինչպես նաեւ ԱՊՀ երկրների ստոմատոլոգիական ասոցիացիաների նախագահ Աշոտ Գեւորգյանին զայրացնում են այն հայտարարությունները, թե Հայաստանում հեպատիտ C-ի եւ հեպատիտ B-ի տարածվածությունը մեծ չափերի է հասել ստոմատոլոգիական կլինիկաների պատճառով:

Արդեն տեղեկացրել ենք, որ առողջապահության ոլորտի ներկայացուցիչների շրջանում այդպիսի լուրեր են տարածվում: Նախարարության գլխավոր լյարդաբան, Հայկական լյարդաբանական ասոցիացիայի նախագահ Հասմիկ Ղազինյանն էլ ավելի վաղ մեր զրույցում չէր հերքել, որ կա հեպատիտի նշված տեսակներով վարակվածության դեպքերի աճ: Բայց նաեւ ասել էր, թե դրանում ստոմատոլոգիական կենտրոնների մեծ դերի մասին առաջին անգամ մեզնից է լսում:

«Ով որ հայտարարում է, թե ա՛յ, ստոմատոլոգները վարակ են տարածում, թող ներկայացնի փաստ: Թող ապացույցով խոսեն, հաստատված խոսեն, փաստով: Մենք մի քիչ անտարբեր ենք մոտենում եւ ուշադրություն չենք դարձնում, բայց եթե շատ ջղայնացնեն, դատի կտանք` մեր պատվի հետ խաղալու համար»,- ասաց Աշոտ Գեւորգյանը: Նա, այդուհանդերձ, չի բացառում, որ ստոմատոլոգիական կենտրոններում կարող են անբարեխիղճ աշխատել, պատշաճ կերպով չախտահանել ու մանրէազերծել գործիքներն ու պարագաները, ինչն էլ դառնա վարակի տարածման պատճառ:

Գեւորգյանը հիշեցրեց, որ երբ 2013 թվականին փոխվեց ստոմատոլոգիական կենտրոնների հարկման սկզբունքը, բազմաթիվ այդպիսի կլինիկաներ փակվեցին, մի մասն էլ սկսեցին աշխատել ստվերում: Մեր զրուցակցի ունեցած վերջին` մեկ տարի առաջվա տվյալներով, փակվել է ստոմատոլոգիական 100 կենտրոն: Իսկ գործում են մոտ 900 լիցենզավորված կաբինետներ, կլինիկաներ, բաժանմունքներ: Հայաստանն, ի դեպ, աչքի է ընկնում ստոմատոլոգների մեծ թվով: Ասոցիացիայի նախագահի տեղեկացմամբ, եթե, օրինակ, Ֆրանսիայում 10 հազար բնակչին բաժին է ընկնում 6 ստոմատոլոգ, Իսպանիայում` 5.5, Ռուսաստանում` 5.3, ապա Հայաստանում այդ թիվը 18 է:

Հարցին, թե ինչ պետք է իմանան ստոմատոլոգին այցելողները եւ ինչին պետք է ուշադրություն դարձնեն` հեպատիտի վարակ ձեռք չբերելու համար, Աշոտ Գեւորգյանը պատասխանեց, որ նախ պետք է մուտքի մոտ փնտրել համապատասխան լիցենզիան` համոզվելու համար, որ ստոմատոլոգիական գործունեությունը թույլատրված է: Այնուհետեւ կարեւոր է հետեւել եւ տեսնել, որ ստոմատոլոգիական գործիքները, որոնք պետք է կիրառվեն, փաթեթավորումից են հանվում: Խոսքը, վերաբերում է, օրինակ, ստոմատոլոգիական ունելիին, հայելիին, զոնդին, պլոմբի ու ատամնաքարերը հեռացնելու համար նախատեսված գործիքներին:

Դրանց փաթեթավորված լինելը չի նշանակելու, թե նոր են, այլ որ ախտահանվել ու փաթեթավորվել են, ինչը ստոմատոլոգիական ծառայություն մատուցողներին ներկայացվող պարտադիր պահանջ է: Իհարկե, փաթեթավորման առկայությունը դեռ երաշխիք չէ, թե ներսում եղած գործիքները ախտահանվել են, բայց դրա բացակայությունը հաստատ մանրէների առկայության մասին կարող է վկայել: 

Հայաստանի ստոմատոլոգների ասոցիացիայի նախագահի խոսքով, կարելի է չփաթեթավորել ասեղները, բոռ մեքենայի գնդասեղները. «Դրանք կարող են պահվել ստերիլ ամանի մեջ, որովհետեւ բազմաթիվ են եւ տարբեր տեսակի: Բուժքույրը կամ բժիշկը ընտրում են անհրաժեշտը, օգտագործում, որից հետո, բնականաբար, նորից պետք է ուղարկել ախտահանման»: 

Բայց պարզվում է՝ ստոմատոլոգիական ոլորտում պետական վերահսկողություն չի իրականացվում արդեն քանի տարի: Մեր զրուցակիցը նշում է, որ փոքր շրջանառություն ունեցող ոլորտ է համարվում ու «փոքրերին» խնայում են: Նա, սակայն, դա ճիշտ չի համարում: «Հարկավոր է գնալ, ստուգել: Բայց բարեխի՛ղճ: Պայմանը դա է: Ոչ թե ինչպես տարիներ առաջ գնում էին, իրենց, «յուղն ու բրինձը» հավաքում, դուրս գալիս, այլ իրականում ստուգեն, որպեսզի պարզ լինի պատկերը»,- համոզմունք հայտնեց Աշոտ Գեւորգյանը:

Նա տեղեկացրեց, որ մոտ մեկ շաբաթ առաջ քննարկման է մասնակցել առողջապահության պետական տեսչությունում, եւ որոշվել է, որ ստոմատոլոգին այցելության ժամանակ քաղաքացին պետք է հեպատիտ B-ի եւ C-ի առումով արագացված ստուգում-թեստավորում անցնի: «Գոյություն ունի արագացված ստուգում- թեստավորում: Երբ պացիենտը գալիս է, ընդամենը մեկ-մեկուկես րոպեում կարող ես որոշել` նա հեպատիտ ունի՞, թե՞ ոչ: Ուզում ենք դա որպես պարտադիր պահանջ ներդնել, որպեսզի տեղում ստուգվի, այլապես հնարավոր չէ որոշել` հիվանդը որտեղ է վարակվել: Երբ հիվանդի մոտ հայտնաբերվում է հեպատիտ B կամ C, ասում է` մի քանի ամիս առաջ եղել եմ ստոմատոլոգիական կենտրոնում, եւ չի նշում, որ ինքը եղել է նաեւ վարսահարդարի մոտ, մատնահարդարի մոտ, վնասել են մաշկը: Բայց ո՞վ ասաց, որ վարսավիրանոցները, գեղեցկության սրահները ավելի քիչ վարակ տարածողներ են, քան թե ստոմատոլոգիան կենտրոնները: Այդ թեստերն այնքան էլ թանկ չեն, 200-300 դրամ: Եթե երկու թեստ դրվի` հեպատիտ B-ի եւ C-ի առումով, միասին կարժենան 400-600 դրամ»,- մանրամասնեց Աշոտ Գեւորգյանը: Թեստավորումը պետք է արվի մատից մի փոքր արյուն վերցնելով: 

Մեր նախորդ հրապարակման ժամանակ տեղեկացրել էինք, որ հեպատիտ B-ի եւ C-ի լաբորատոր հետազոտությունը յուրաքանչյուրի դեպքում արժե 4 հազար դրամ: Հետաքրքրվեցինք, թե գնի այսպիսի տարբերության պարագայում արդյունքը կասկածելի չի՞ լինելու: «Արտադրողներն ասում են, որ արդյունքների տարբերություն չկա»,- պատասխանեց Գեւորգյանը` նաեւ հավելելով, որ տեսչությունում անցկացված քննարկման ընթացքում ստացված եզրակացությունը մինչեւ իրավական ուժ ստանա, կպահանջվի որոշակի ժամանակ:

Հ.Գ. Հայտնի է, որ հեպատիտ կարելի է ձեռք բերել նաեւ առողջապահական հաստատություններում` վիրաբուժական բաժանմունքներում եւ այլն: Ուստի, առողջապահության նախարարությունից փորձեցինք պարզել, թե ինչ կարգով ու ինչ հաճախականությամբ է այստեղ վերահսկողություն իրականացվում կամ իրականացվո՞ւմ է արդյոք: Մեկնաբանություն, սակայն, չստացանք: