Փոփոխություններ կլինեն․ ՍԴ նախագահի պաշտոնը ցմահ չէ

Կառավարությունը փետրվարի 2-ի նիստում դրական եզրակացություն է տվել Սահմանադրական դատարանի մասին նոր օրենքի նախագծին եւ հարակից մի շարք այլ օրենքներում փոփոխություններ ու լրացումներ կատարելու մասին նախագծերի փաթեթին:

Այն հավանաբար արդեն ուղարկվել է Ազգային ժողով, թեեւ դրա՝ խորհրդարան ներկայացնելու վերջնաժամկետը փետրվարի 1-ն էր:

Նշենք, որ սա այն տասներկու օրենքներից մեկն է, որը, համաձայն 2015 թվականին ընդունված Սահմանադրության, պետք է ամբողջությամբ փոխվի: Այս շարքից արդեն իսկ ընդունվել են մի քանի օրենքներ, ինչպես, օրինակ, նոր Ընտրական օրենսգիրքը եւ ԱԺ նոր կանոնակարգ օրենքը: Իսկ այս օրենքը նորից կանոնակարգելու է Սահմանադրական դատարանի գործունեությունը՝ սահմանելով նաեւ ՍԴ դատավորների ու նախագահի լիազորությունները, պարտականություններն ու պահանջները:

Սույն նախագծով ՍԴ դատավորի թեկնածուի համար նոր պահանջներ են  սահմանված: «ՍԴ դատավոր կարող է ընտրվել բարձր մասնագիտական եւ բարոյական որակներով, մասնագիտական աշխատանքի առնվազն տասնհինգ տարվա փորձառությամբ, հայերենին տիրապետող, բարձրագույն կրթությամբ իրավաբանը»,- նշված է նախագծում:

Գործող օրենքում նման բարոյական պահանջ դրված չէ: Ընդ որում, ՍԴ դատավորի համար մի շարք այլ պայմաններ նույնպես խստացվել են: Օրինակ, եթե հիմա ՍԴ դատավոր կարող է լինել 35 տարին լրացած անձը, ապա այս օրինագիծը պահանջում է, որ 40 տարին լրացած անձը կարող է լինել: Կամ՝ եթե գործող օրենքով ՍԴ դատավորը կարող է նշանակվել իրավունքի ոլորտում 10 տարվա աշխատանքային ստաժ ունեցող անձը, ապա նախագծի համաձայն՝ ապագա դատավորը պետք է այդ ոլորտում առնվազն 15 տարվա փորձառություն ունենա: Ավելին, անձը ՍԴ անդամ կարող է ընտրվել միայն մեկ անգամ ու աշխատել 12 տարի եւ ոչ թե մինչեւ թոշակի անցնելը: Ի դեպ, եթե գործող օրենքով ՍԴ դատավորը կարող է միայն մինչեւ 65 տարեկանը աշխատել, ապա նոր նախագիծն առաջարկում է այդ ժամկետը երկարաձգել եւս հինգ տարով՝ մինչեւ 70 տարեկանը:

Իսկ ինչ վերաբերում է ՍԴ նախագահին, ապա այս դեպքում նույնպես հետաքրքիր լուծում է տրված՝ նա կարող է ընտրվել վեց տարի ժամկետով եւ առանց վերընտրվելու հնարավորության: Այսինքն, ՍԴ նախագահը կարող է ընդամենը 6 տարի պաշտոնավարել, մինչդեռ գործող օրենքով նա կարող էր պաշտոնավարել մինչեւ 70 տարեկանը: Կոնկրետ Գագիկ Հարությունյանը ՍԴ նախագահ է անհիշելի ժամանակներից՝ մոտ 21 տարի: Եվ եթե գործող օրենքով ՍԴ անդամին ու նախագահին նշանակում է նախագահը՝ Ազգային ժողովի համաձայնությամբ, ապա նոր օրինագծով ՍԴ նախագահը կարող է ընտրվել ՍԴ կազմից դատավորների կողմից առաջադրված կամ ինքնաառաջադրված այն թեկնածուն, որը ստացել է Սահմանադրական դատարանի դատավորների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությունը:

ԱԺ պետաիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Հովհաննես Սահակյանը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ հենց այդ նորամուծություններն են բխում 2015թ. դեկտեմբերին ընդունված Սահմանադրությունից: «Դա ժողովրդավարության դրսեւորումներից է: Երբ անցում ես կատարում խորհրդարանական կառավարման համակարգին, որտեղ դատարանի նախագահները, դատախազը, հանձնաժողովների ու այլ մարմինների ղեկավարները ԱԺ-ի կողմից են ընտրվում, այդ սկզբունքին համապատասխան պետք է ընտրվեն նաեւ ՍԴ նախագահն ու անդամները, հետեւաբար նաեւ նրանց համար պաշտոնավարման ժամկետներ են սահմանվում»,- ասաց նա:

Նշենք, որ ՍԴ ներկայիս նախագահ Գագիկ Հարությունյանը պաշտոնավարում է 1996 թվականից, երբ այդ դատարանը ստեղծվել է: Նա եղել է ՀՀ առաջին ու առայժմ միակ ՍԴ նախագահը: Եվ նա այնքան է միաձուլվել այդ մարմնին, որ երբ ասում ենք Սահմանադրական դատարան, միանգամից իրեն ենք պատկերացնում: Գագիկ Հարությունյանն այդ բարձր պաշտոնն օգտագործելով՝ կարողացել է իր բոլոր երեխաներին, եղբայրներին եւ քույրերին ու նրանց երեխաներին ոչ միայն բարձր պաշտոնների նշանակել, այլեւ հեռանկարային ամուսնություններ կազմակերպել: Իսկ ինքն իր հարմարավետությունն ամբողջությամբ ապահովել է պետության հաշվին: Նա կարողացել է նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին համոզել, որ նախագահի ու վարչապետի հետ միասին ինքն էլ ապրի կառավարական առանձնատներում, թեեւ Հաղթանակ զբոսայգու հարեւանությամբ, ըստ մամուլի հրապարակումների, որոնք, ի դեպ, չեն հերքվել, շքեղ առանձնատուն ունի, որն ամիսը հազարավոր դոլարներով վարձով է տվել Ճապոնիայի դեսպանին:

Բայց, բարեբախտաբար, թե դժբախտաբար՝ նրա պաշտոնավարման ժամկետն ավարտվում է արդեն 2018թ.: Հաջորդ տարի մարտի 23-ին լրանում է նրա 70- ամյակը, եւ ուզի, թե չուզի՝ թոշակի է գնալու բավականին կլորիկ կենսաթոշակով: Նա ՍԴ նախագահ է եղել ՀՀ երեք նախագահների օրոք եւ իր պաշտոնավարման ժամկետն ավարտում է գրեթե այն ժամանակ, երբ Սերժ Սարգսյանի լիազորություններն են ավարտվում: Կարծիք կա, որ նա ՀՀ հաջորդ նախագահի՝ արդեն խորհրդարանական կառավարման համակարգում ամենահավանական թեկնածուներից է: Այդ նախագահը, հիշեցնենք, ունենալու է անհամեմատ թույլ լիազորություններ, ընդամենը արարողակարգային պաշտոնյա է լինելու, որին ընտրելու է Ազգային ժողովը: Այդ նախագահի լիազորությունների սահմանված են վեց տարի ժամկետով եւ տարիքային վերին շեմ չկա:

Երբ նոր էր ներկայացվել նոր Սահմանադրության նախագիծը, քաղաքական դաշտում մեկնաբանություններ էին հնչում, թե Գագիկ Հարությունյանը նախագահին վերաբերող հոդվածները կարծես թե իր համար է գրել: Ինչ վերաբերում է ՍԴ հաջորդ նախագահին, ապա այս դեպքում էլ առայժմ ամենահավանական թեկնածուն է համարվում ԱԺ աշխատակազմի ղեկավար Հրայր Թովմասյանը: