Ո՞վ է թաքուն կերել 700 հազար տոննա կարտոֆիլը. տնտեսական աճի առեղծվածը

Մեր ազգային վիճակագրական ծառայությունը միշտ էլ փայլել է իր «հրաշագործություններով»: Հենց թվում է, թե այդ կառույցը այլեւս չի կարող զարմացնել, հայտնվում է մի նոր սենսացիոն ցուցանիշ: Անցած տարվա ամենաուշագրավ ցուցանիշները ԱՎԾ-ն արձանագրեց  գյուղատնտեսության ոլորտում:

2016 թ. սեպտեմբերին գյուղատնտեսական արտադրանքի ծավալը նախորդ տարվա նույն ամսվա համեմատ, ըստ ԱՎԾ-ի, նվազել էր 20 տոկոսով: Հոկտեմբերին ԱՎԾ-ն արձանագրեց արդեն մոտ 30 տոկոսի անկում նախորդ տարվա նույն ամսվա նկատմամբ: Իսկ նոյեմբերին ոչ միայն անկում չեղավ, այլ նույնիսկ աճ գրանցվեց` մոտ 6.5 տոկոս:

Ենթադրվում էր, որ Կարեն Կարապետյանի` ՀՀ վարչապետ նշանակվելուց հետո որոշում է կայացվել փոքր-ինչ կարգի բերել վիճակագրությունը, այն մի որոշ չափով ազատել հավելագրումներից: Բայց հետո, երբ նոյեմբերին կրկին արձանագրվեց աճ, հասկանալի դարձավ, որ առանց հավելագրումների Հայաստանի տնտեսությունում աճ արձանագրել հնարավոր չէ:

Հիմա այս ամենին նայենք թվերի տեսանկյունից: 2016-ը, ինչպես հայտարարեց ՀՀ վարչապետը իր վերջին ասուլիսում, մեր տնտեսությունում արձանագրվել է մոտ 0.5 տոկոս աճ: Եթե տոկոսը վերածենք «փողի», կստացվի հետեւյալ պատկերը: 2015 թ. մեր ՀՆԱ-ն եղել է մոտ 5 տրիլիոն 32 միլիարդ դրամ, ապա 2016-ին այն կազմել է 5 տրիլիոն 57 միլիարդ դրամ: Այսինքն, 2016 թ. մեր տնտեսությունը աճել է 25 միլիարդ դրամով կամ մոտ 50 միլիոն դոլարով: Հիշենք այս թիվը եւ վերադառնանք գյուղատնտեսությանը:

Անցած տարվա սեպտեմբերին գյուղարտադրանքի ծավալը, ըստ պաշտոնական վիճակագրության, կազմել է 113 միլիարդ դրամ, որը ավելի քան 61 միլիարդ դրամով քիչ է, քան նախորդ` 2016 թ. սեպտեմբերին էր: Անցած տարվա հոկտեմբերին գյուղատնտեսական արտադրանքի ընդհանուր ծավալը կազմել է 105 միլիարդ դրամ, որն էլ իր հերթին 45 միլիարդ դրամով պակաս է 2015 թ. նույն ամսվա ցուցանիշից:

Այսինքն, երկու ամսվա ընթացքում մեր գյուղատնտեսության ոլորտի արտադրանքի ծավալը նախորդ տարվա նույն երկու ամիսների համեմատ նվազել է 106 միլիարդ դրամով: Ինչո՞վ է սա պայմանավորված, եթե ոչ հավելագրումների նվազեցմամբ: Կարող է տպավորություն ստեղծվել, թե այսպիսի նվազումը, օրինակ, բնակլիմայական ոչ նպաստավոր պայմանների արդյունք է` ասենք ցրտահարություն, երաշտ, կարկուտ...: Անցած տարվա այդ ամիսներին չեն եղել հաղորդագրություններ նման աղետների մասին: Բայց եթե նույնիսկ լինեին, 106 միլիարդ դրամի վնաս հասցնել չէին կարող:

Սրանում համոզվելու համար այդ գումարը վերածենք գյուղմթերքի: Սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին կատարվում է, օրինակ, կարտոֆիլի բերքահավաք: Եթե ՀՆԱ-ում մեկ կգ կարտոֆիլի գինը հաշվարկվում է, ասենք, 150 դրամ, ապա 106 միլիարդ դրամի վնասը նշանակում է, որ մենք կորցրել ենք 700 հազար տոննա կարտոֆիլ: Նույն պաշտոնական վիճակագրության տվյալներով՝ տարեկան ՀՀ-ում արտադրվում է մոտ 760 հազար տոննա կարտոֆիլ: Այլ կերպ ասած, եթե 106 միլիարդ դրամի թերարտադրությունը դիտարկենք մեկ առանձին վերցրած մշակաբույսի կտրվածքով, ապա նշված երկու ամիսներին կորել է ամբողջ կարտոֆիլի բերքի ավելի քան 90 տոկոսը: Կամ մեկ այլ համեմատություն: Ըստ ԱՎԾ-ի՝ Հայաստանում տարեկան արտադրվում է մոտ 80 հազար տոննա միս: Եթե մսի (տավարի, ոչխարի, խոզի, թռչնի) մեկ կիլոգրամի գինը ՀՆԱ-ում «նստած է», ասենք, 2000 դրամով, ապա կնշանակի, որ մենք կորցրել ենք 106 միլիարդ դրամի կամ ավելի քան 50 հազար տոննա միս:

Այլ կերպ ասած, գյուղատնտեսության ոլորտում 106 միլիարդ դրամի անկումը կարող էր լինել կամ համատարած տարերային աղետի հետեւանք, ինչը չի եղել, կամ  հավելագրումները կտրուկ նվազեցնելու արդյունք: Երրորդ տարբերակը պարզապես չկա: Կամ եթե կա, դա հակասում է թվաբանությանը, վիճակագրական կանոններին, գիտությանը, տրամաբանությանը: Վարչապետը իր վերջին ասուլիսի ժամանակ այս դիտարկմանը բավական կտրուկ արձագանքեց: Մեր այն պնդմանը, թե գիտականորեն չի կարող 20-30 տոկոսի անկում լինել գյուղատնտեսությունում, եթե չեն եղել տարերային աղետներ, վարչապետը զարմացավ եւ մի քիչ էլ զայրացավ. «Ո՞վ է ասել, ո՞վ է ասել»,- արձագանքեց նա: Միաժամանակ հայտարարեց, թե կխնդրի ՀՀ ԱՎԾ ղեկավարին ասուլիս հրավիրել եւ պարզաբանել այդ հարցը: Խնդրանքը դեռ չի կատարվել` ԱՎԾ ղեկավար Ստեփան Մնացականյանը դեռ ասուլիս չի հրավիրել: Սակայն օրերս նրա խորհրդական Գուրգեն Մարտիրոսյանը «Ազատություն» ռ/կ-ի հարցին ի պատասխան ասել է, թե հաշվառման կամ հավելագրումների խնդիր չկա «...Համեմատած մյուս տարիների հետ, սեզոնայնության ինչ-որ տեղափոխության խնդիր է եղել, այսինքն՝ բերքի հավաքման շուտ կամ ուշ սկսելու արդյունքում է եղել որոշակի: Բայց ընդհանուր արտադրության անկում կա»,- ասել է:

Այսինքն, եթե նորից հետ գնանք ու 106 միլիարդ դրամը վերածենք կարտոֆիլի, ապա կստացվի, որ 106 միլիարդ դրամի կարտոֆիլը կամ 700 հազար տոննան հավաքվել է ոչ թե հոկտեմբերին, ինչպես 2015 թ., այլ նոյեմբերին: Այդ դեպքում 106 միլիարդի կարտոֆիլը պետք է երեւա 2016 թ. նոյեմբերի տվյալներում: Բայց նոյեմբերին ամբողջ գյուղատնտեսական արտադրանքի ծավալը կազմել է 81 միլիարդ դրամ, որը 2015 թ. նույն ցուցանիշից ավելի է ընդամենը 5 միլիարդ դրամով: Ո՞ւր կորավ 700 հազար տոննա կարտոֆիլը:  Ո՞վ է ԱՎԾ-ից թաքուն կերել այդ կարտոֆիլը:

Իսկ մինչ փնտրենք ու գտնենք կորած կամ կերած կարտոֆիլը, պետք է արձանագրենք, որ գյուղատնտեսության արտադրանքի կտրուկ անկումը մնում է անցած տարվա մեծագույն վիճակագրական առեղծվածը: Հավելագրումներ չեն եղել, տարերային աղետներ չեն եղել, բայց 106 միլիարդ դրամի գյուղմթերք է անհետացել: Իսկ հիմա հիշենք, թե որքանով է աճել ՀՆԱ-ն 2016 թ: 25 միլիարդ դրամով: Այսինքն, եթե կառավարությունը շարունակեր «մաքրել» միայն գյուղատնտեսության ոլորտի վիճակագրական հավելագրումների թեկուզ մի մասը, ապա տարեվերջին այդ 25 միլիարդ դրամի «աճը» չէր ստացվի, ու նույնիսկ անկում կգրանցվեր: Ահա թե ինչպես է արձանագրվել 0.5 տոկոսի տնտեսական «աճը»: